Ngày 21/12/2021 Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 2156/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình hành động quốc gia về người cao tuổi giai đoạn 2021-2030. Trong đó đảm bảo quyền trợ giúp pháp lý cho người cao tuổi là một trong những mục tiêu quan trọng theo Quyết định số 2156/QĐ-TTg. Nhằm triển khai hiệu quả Chương trình hành động quốc gia về người cao tuổi giai đoạn 2021 - 2030, Bộ Tư pháp đã có Quyết định số 1334/QĐ-BTP ngày 10/6/2022 ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện chính sách trợ giúp pháp lý cho người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính giai đoạn 2022 - 2030. Trên cơ sở đó, tính đến nay hầu hết các địa phương đều đã ban hành văn bản triển khai thực hiện chính sách trợ giúp pháp lý cho người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính giai đoạn 2022 - 2030 và tiến hành trợ giúp pháp lý nhiều vụ việc cho người cao tuổi.
Thực hiện nhiệm vụ này, Bộ, ngành Tư pháp mà trực tiếp là các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý (Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước và các tổ chức tham gia trợ giúp pháp lý) đã tích cực triển khai, đem lại nhiều kết quả tích cực, góp phần đồng hành với người cao tuổi gặp khó khăn cho cuộc sống.
Theo số liệu báo cáo kỳ báo cáo 6 tháng năm 2024, các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý trong cả nước đã thực hiện được 545 vụ việc trợ giúp pháp lý trong các lĩnh vực hình sự, dân sự, hành chính cho người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính, trong đó phân loại theo hình thức trợ giúp pháp lý gồm: tham gia tố tụng 241 vụ việc, tư vấn pháp luật 292 vụ việc, đại diện ngoài tố tụng 12 vụ việc. Các vụ việc được thực hiện đều bảo đảm chất lượng, nhiều vụ việc quan điểm bào chữa, bảo vệ của người thực hiện trợ giúp pháp lý được các cơ quan tiến hành tố tụng chấp nhận và đánh giá cao, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý, trong đó có người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính.
Có thể nói, việc triển khai chính sách pháp luật về trợ giúp pháp lý nói chung, đặc biệt là trợ giúp pháp lý cho người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính có những thuận lợi nhất định như luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Bộ Tư pháp, từ đó công tác trợ giúp pháp lý nói chung, công tác trợ giúp pháp lý cho người cao tuổi thuộc diện được trợ giúp pháp lý nói riêng đảm bảo sự thống nhất, kịp thời và thu được nhiều kết quả tích cực. Cùng với đó, công tác bảo vệ, chăm sóc, phát huy vai trò người cao tuổi luôn nhận được sự quan tâm của các cấp, ngành từ Trung ương đến địa phương nên hoạt động trợ giúp pháp lý cho người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính ngày càng được quan tâm, tạo điều kiện để người cao tuổi tiếp cận dịch vụ trợ giúp pháp lý miễn phí của Nhà nước.
Ngoài ra, công tác phối hợp giữa các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý và các cơ quan tiến hành tố tụng, các cấp Hội người cao tuổi tiếp tục được tăng cường và phát huy hiệu quả, nhất là trong giới thiệu, thông tin, truyền thông và hướng dẫn người cao tuổi thực hiện quyền được trợ giúp pháp lý. Không những thế, kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ trợ giúp pháp lý của người thực hiện trợ giúp pháp lý đặc biệt là đội ngũ trợ giúp viên pháp lý ngày càng được cải thiện và nâng cao, từ đó góp phần không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ trợ giúp pháp lý cho người được trợ giúp pháp lý nói chung và người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính nói riêng.
Tuy nhiên, mặc dù có sự quan tâm, phối hợp giữa các cơ quan, ban, ngành, song một số cấp Hội người cao tuổi chưa thật sự chủ động đổi mới phương thức hoạt động, đề xuất, kiến nghị các biện pháp, chính sách hỗ trợ cho hoạt động trợ giúp pháp lý của hội viên nên chưa phát huy tối đa vai trò là cầu nối giữa các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý với người cao tuổi thuộc đối tượng được trợ giúp pháp lý. Công tác truyền thông trợ giúp pháp lý cho người dân nói chung và người cao tuổi ở các địa phương chưa được đồng đều, một số địa phương vẫn còn trường hợp người dân, đặc biệt là người cao tuổi chưa biết đến quyền được trợ giúp pháp lý miễn phí khi có vướng mắc pháp luật. Trong một số trường hợp, việc thực hiện trợ giúp pháp lý cho người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính, nhất là người cao tuổi là nạn nhân của hành vi bạo lực, bạo hành còn gặp nhiều khó khăn do người thực hiện trợ giúp pháp lý chưa có nhiều kinh nghiệm, kỹ năng chuyên sâu về trợ giúp pháp lý trong lĩnh vực này.
Nhằm phát huy những kết quả tích cực và khắc phục những khó khăn, hạn chế trên, thời gian tới, công tác trợ giúp pháp lý cho người cao tuổi sẽ tiếp tục tổ chức thực hiện tốt Chương trình hành động quốc gia về người cao tuổi giai đoạn 2021 - 2030 theo Quyết định số 2156/QĐ-TTg; Quyết định số 1334/QĐ-BTP. Tập trung thực hiện vụ việc trợ giúp pháp lý nhất là vụ việc trợ giúp pháp lý bằng hình thức tham gia tố tụng cho người được trợ giúp pháp lý, trong đó có người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính đặc biệt trong các vụ việc người cao tuổi bị bạo lực, bạo hành, bị ngược đãi. Tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả vụ việc trợ giúp pháp lý đối với người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính; nâng cao hiệu quả của công tác truyền thông về quyền được trợ giúp pháp lý đối với người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính giúp họ tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ pháp lý miễn phí theo quy định của pháp luật.
Đồng thời, tăng cường đẩy mạnh công tác phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức, nhất là các cơ quan tiến hành tố tụng, các Hội của người cao tuổi trong truyền thông và hướng dẫn người cao tuổi thực hiện quyền được trợ giúp pháp lý cũng như trong thực hiện vụ việc trợ giúp pháp lý nhằm bảo vệ tốt nhất các quyền và lợi ích hợp pháp của người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính. Tổ chức các lớp tập huấn nhằm nâng cao năng lực, kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp cho người thực hiện trợ giúp pháp lý khi thực hiện trợ giúp pháp lý cho những đối tượng đặc thù trong đó có người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính. Hướng dẫn, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho địa phương trong quá trình triển khai thực hiện trợ giúp pháp lý cho người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính.
Minh Anh