Trong bối cảnh Bộ Chính trị mới ban hành “bộ tứ trụ cột” về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; hội nhập quốc tế; đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và phát triển kinh tế tư nhân; đồng thời thực hiện chủ trương sáp nhập địa giới hành chính Hải Phòng - Hải Dương thành một đô thị động lực vùng Đồng bằng sông Hồng, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) càng trở nên cấp thiết, đóng vai trò định hướng nhận thức, củng cố niềm tin của người dân vào pháp luật.
Ngay sau khi sáp nhập hai tỉnh, thành phố, nhằm củng cố nhân lực làm công tác PBGDPL, Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng đã có Quyết định thành lập Hội đồng phối hợp PBGDPL thành phố với 28 thành viên là đại diện lãnh đạo các sở, ngành thành phố, cùng với đó là Quyết định công nhận 175 báo cáo viên pháp luật thành phố. Ủy ban nhân dân các xã, phường, đặc khu đã công nhận 2.961 tuyên truyền viên pháp luật, kiện toàn 18.789 tổ hòa giải với 3.047 hòa giải viên… tạo thành lực lượng “nòng cốt” trong công tác PBGDPL ở địa phương. Các hình thức PBGDPL được đổi mới, ngày càng phong phú, đa dạng như: tổ chức các hội nghị, hội thảo, tọa đàm; tổ chức phiên họp thứ nhất Hội đồng phối hợp PBGDPL thành phố; trang bị sách pháp luật; cẩm nang “Công tác tư pháp” cho công chức cơ sở; biên soạn hàng trăm nghìn tờ gấp pháp luật; tuyên truyền pháp luật trên các phương tiện thông tin đại chúng như Báo và Phát thanh truyền hình Hải Phòng, Báo Hải Dương, Chuyên đề An ninh Hải Phòng; cổng thông tin điện tử, mạng xã hội, xây dựng “Tủ sách pháp luật điện tử”; tuyên truyền pháp luật thông qua hoạt động hoà giải ở cơ sở, tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý, hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp...
Phiên họp thứ nhất Hội đồng phối hợp PBGDPL thành phố
Nhiều ngành, đoàn thể, chính quyền cơ sở đã chủ động sáng tạo các hình thức tuyên truyền, phổ biến, giúp người dân dễ tiếp cận, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện như thi tìm hiểu pháp luật trực tuyến, triển khai và nhân rộng các mô hình hay, cách làm sáng tạo về phổ biến pháp luật và hòa giải cơ sở. Đặc biệt, Ngày Pháp luật Việt Nam 9/11 hằng năm đã trở thành điểm nhấn chính trị - pháp lý quan trọng, góp phần lan tỏa tinh thần thượng tôn pháp luật trong toàn xã hội.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thực tế cho thấy, nhận thức của một bộ phận người dân về vai trò của pháp luật vẫn còn hạn chế. Ở không ít nơi, pháp luật vẫn bị coi là “việc của Nhà nước”, “chuyện của cơ quan công quyền”, còn người dân chưa chủ động tìm hiểu pháp luật để tự bảo vệ mình. Tình trạng “ngại học luật”, “vi phạm do thiếu hiểu biết” vẫn còn diễn ra. Điều này đòi hỏi công tác PBGDPL phải được đổi mới mạnh mẽ, thực chất hơn, gắn với chuyển đổi nhận thức – làm cho người dân thấy được rằng, hiểu biết pháp luật chính là quyền lợi, là trách nhiệm của công dân trong một xã hội văn minh.
Đổi mới cách nghĩ, cách làm - Đưa pháp luật đến gần hơn với người dân
Trong bối cảnh đất nước đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế số, công tác PBGDPL đang đứng trước yêu cầu đổi mới sâu sắc về cách nghĩ, cách làm, để pháp luật thực sự đi vào cuộc sống, trở thành văn hóa pháp lý trong mỗi người dân. Trong giai đoạn hiện nay, công tác PBGDPL không thể chỉ dừng lại ở tuyên truyền, giới thiệu văn bản quy phạm pháp luật, mà phải trở thành hoạt động giáo dục xã hội có tính tương tác, lan tỏa và ứng dụng công nghệ cao.
Một là, cần chuyển mạnh từ tuyên truyền một chiều sang đối thoại, tương tác, giúp người dân không chỉ “nghe” mà còn “hiểu” và “hỏi”. Mỗi buổi tuyên truyền cần được thiết kế sinh động, gắn với tình huống thực tế, với các vấn đề “nóng” trong đời sống: tranh chấp đất đai, an toàn giao thông, an ninh mạng, bảo vệ môi trường, quyền công dân trong kỷ nguyên số… Qua đó, người dân không còn cảm giác “học luật là khô khan”, mà ngược lại, thấy được sự gần gũi, thiết thực của pháp luật trong cuộc sống hằng ngày.
Hai là, phải thay đổi cách tiếp cận đối tượng tuyên truyền. Nếu trước đây, công tác PBGDPL chủ yếu hướng tới cán bộ, công chức, viên chức hoặc các nhóm truyền thống như thanh niên, phụ nữ, nông dân…, thì nay, cần mở rộng sang các nhóm mới: người lao động trong khu công nghiệp, doanh nghiệp khởi nghiệp, người dân tham gia thương mại điện tử, người cao tuổi tiếp cận dịch vụ công trực tuyến, thanh, thiếu niên trên không gian mạng. Mỗi nhóm đối tượng cần có cách thức tiếp cận, công cụ truyền thông phù hợp, tạo sự hấp dẫn và hiệu quả lan tỏa.
Ba là, chú trọng xây dựng đội ngũ làm công tác PBGDPL chuyên nghiệp, hiện đại. Cán bộ pháp chế, báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật không chỉ cần giỏi về chuyên môn, mà còn phải có kỹ năng truyền đạt, hiểu biết công nghệ và tâm huyết với công việc. Đặc biệt, trong kỷ nguyên số, người làm công tác pháp luật phải biết tận dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), nền tảng số và mạng xã hội để đưa nội dung pháp luật đến gần hơn với người dân.
Ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số - Động lực mới cho công tác PBGDPL
Chuyển đổi số đang mở ra cơ hội to lớn để hiện đại hóa công tác PBGDPL. Thay vì những buổi tuyên truyền truyền thống, ngày nay, người dân có thể học luật, tìm hiểu quy định pháp luật, tham gia các cuộc thi, hỏi – đáp trực tuyến chỉ bằng vài thao tác trên điện thoại thông minh.
Hải Phòng là địa phương tiên phong trong việc xây dựng Trang Phổ biến giáo dục pháp luật thuộc Cổng thông tin pháp luật điện tử thành phố. Đặc biệt, Sở đã phát động nhiều Cuộc thi trực tuyến tìm hiểu pháp luật thu hút hàng chục nghìn lượt người tham gia, nhất là thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên. Đây không chỉ là sân chơi bổ ích mà còn là cách thức hiệu quả để “giáo dục pháp luật qua tương tác”, giúp người học tiếp nhận thông tin một cách chủ động và sáng tạo hơn.
Đồng chí Ngô Quang Giáp, Ủy viên Thành ủy, Giám đốc Sở chỉ đạo tại buổi họp
Ban Tổ chức cuộc thi Tìm hiểu pháp luật trực tuyến
Quang cảnh buổi họp Ban Tổ chức cuộc thi Tìm hiểu pháp luật trực tuyến
Bên cạnh đó, mạng xã hội và các nền tảng số như Facebook, Zalo, YouTube, TikTok, Fanpage của các cơ quan nhà nước, báo chí điện tử, cổng thông tin địa phương, tích hợp dữ liệu phổ biến pháp luật trên VNeid… đang trở thành kênh truyền thông pháp luật linh hoạt, gần gũi, giúp nội dung tuyên truyền trở nên sinh động, dễ nhớ, dễ chia sẻ, phù hợp với tâm lý người dùng hiện đại.
Xây dựng “văn hóa pháp lý số” trong cộng đồng - Thay đổi từ nhận thức đến hành động
Trong thời đại chuyển đổi số, “văn hóa pháp lý số” cũng cần được quan tâm – đó là ý thức tôn trọng pháp luật khi tham gia không gian mạng, tôn trọng quyền riêng tư, bản quyền, an ninh thông tin và hành vi văn minh trên môi trường trực tuyến. Việc xây dựng “công dân số tuân thủ pháp luật” là yêu cầu cấp bách, gắn liền với sự phát triển của chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Các cơ quan, tổ chức, đoàn thể cần tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt của đội ngũ hòa giải viên, tuyên truyền viên pháp luật ở cơ sở, kết hợp với các mô hình sáng tạo như “Câu lạc bộ pháp luật”, “Ngày pháp luật số”... Những mô hình này không chỉ tạo môi trường học tập, trao đổi pháp lý, mà còn là nơi khơi dậy tinh thần tự giác, gắn kết giữa pháp luật và đời sống nhân dân.
Mô hình “Thành phố thượng tôn và tuân thủ pháp luật” - điểm nhấn trong chiến lược xây dựng chủ nghĩa xã hội gắn với con người xã hội chủ nghĩa
Một dấu ấn quan trọng trong công tác PBGDPL của Hải Phòng thời gian gần đây là việc Sở Tư pháp xây dựng và triển khai mô hình “Thành phố thượng tôn và tuân thủ pháp luật”. Đây không chỉ là sáng kiến riêng của ngành Tư pháp, mà còn là một trong 11 mô hình tiêu biểu thuộc Đề án “Xây dựng chủ nghĩa xã hội gắn với con người xã hội chủ nghĩa” do Thành ủy ban hành. Đáng chú ý, mô hình này đã được chính thức đưa vào Nghị quyết số 09-NQ/ĐH ngày 27/9/2025 của Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2025–2030, trở thành nhiệm vụ trọng tâm của cả hệ thống chính trị. Việc đưa mô hình vào Nghị quyết Đại hội đã thể hiện quyết tâm chính trị cao của thành phố trong xây dựng văn hóa pháp lý, lấy pháp luật làm nền tảng của quản trị đô thị, phát triển kinh tế - xã hội và củng cố niềm tin của Nhân dân.
Để đạt được mục tiêu đó, cần có sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị: từ cấp ủy, chính quyền, đoàn thể đến từng cơ quan, đơn vị, trường học, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư. Cần coi việc học tập, tìm hiểu pháp luật là hoạt động thường xuyên, có chiều sâu và lan tỏa, được lồng ghép trong các phong trào thi đua, trong giáo dục học đường, trong sinh hoạt cộng đồng và đời sống văn hóa cơ sở. Đồng thời, Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, cơ chế chính sách khuyến khích ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác PBGDPL; đầu tư nguồn lực, cơ sở hạ tầng dữ liệu; phát triển các nền tảng học tập pháp luật trực tuyến; khuyến khích xã hội hóa, thu hút sự tham gia của các tổ chức xã hội, doanh nghiệp, cá nhân trong công tác này.
Trong xã hội hiện đại, hiểu biết và tuân thủ pháp luật chính là biểu hiện của văn minh. Mỗi người dân, mỗi tổ chức khi thấm nhuần tinh thần thượng tôn pháp luật sẽ góp phần xây dựng một xã hội kỷ cương, dân chủ, công bằng, văn minh - nơi mỗi ngày đều là Ngày Pháp luật.
Đồng chí Ngô Quang Giáp, Ủy viên Thành ủy, Giám đốc Sở Tư pháp