Việc khai tử cho người đang sống là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, có thể bị xử phạt đến hàng chục triệu đồng theo quy định pháp luật hiện hành. Thủ tục đăng ký khai tử là bước xác nhận chính thức của cơ quan nhà nước về việc một công dân đã chết, làm căn cứ chấm dứt quyền, nghĩa vụ nhân thân, tài sản và các quan hệ pháp lý khác. Tuy nhiên, đã có không ít trường hợp người dân hoặc cán bộ lợi dụng thủ tục này để làm giả hồ sơ, tẩy xóa giấy tờ hoặc cố tình khai tử cho người đang sống, nhằm mục đích trục lợi từ tài sản, thừa kế, bảo hiểm hay các quyền lợi xã hội khác.

Theo quy định tại Điều 41 Nghị định số 82/2020/NĐ-CP ngày 15/7/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp; hành chính tư pháp; hôn nhân và gia đình; thi hành án dân sự; phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 117/2024/NĐ-CP ngày 18/9/2024 của Chính phủ); hành vi vi phạm quy định về đăng ký khai tử sẽ bị xử phạt tùy theo mức độ:

- Phạt tiền từ 1 triệu đồng đến 3 triệu đồng nếu tẩy xóa, sửa chữa làm sai lệch nội dung giấy tờ do cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền cấp để làm thủ tục đăng ký khai tử.

- Phạt tiền từ 3 triệu đồng đến 5 triệu đồng nếu làm chứng sai sự thật cho người khác để đăng ký khai tử hoặc cung cấp thông tin, tài liệu sai sự thật để được đăng ký khai tử.

- Đặc biệt, phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 20 triệu đồng đối với hành vi làm thủ tục đăng ký khai tử cho người đang sống hoặc không làm thủ tục khai tử cho người đã chết để trục lợi, hoặc cung cấp thông tin, tài liệu sai sự thật khi làm thủ tục đăng ký khai tử để trục lợi.

Người vi phạm còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung: tịch thu giấy tờ, văn bản bị tẩy xóa, buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp và kiến nghị thu hồi giấy tờ đã được cấp trái quy định.

 Đồng thời, áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả:  Buộc nộp lại bản chính giấy tờ, văn bản bị tẩy xoá, sửa chữa làm sai lệch nội dung cho cơ quan, người có thẩm quyền đã cấp đối với hành vi vi phạm, trừ trường hợp bản chính đã bị tịch thu theo quy định; Kiến nghị cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền xem xét, xử lý đối với giấy tờ, văn bản đã cấp do có hành vi vi phạm; Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm.

Ngoài ra, việc “khai tử cho người còn sống” không chỉ khiến nạn nhân mất quyền công dân trên giấy tờ (không thể giao dịch, đi học, đi làm, hưởng bảo hiểm…) mà còn có nguy cơ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội Giả mạo trong công tác hoặc Lừa đảo chiếm đoạt tài sản nếu hành vi có yếu tố gian dối, giả mạo giấy tờ, hoặc gây thiệt hại cho người khác.

Để tránh những rủi ro đáng tiếc, người dân cần thực hiện các thủ tục hộ tịch đúng quy trình tại cơ quan có thẩm quyền và kiểm tra kỹ thông tin khi nhận giấy tờ. Các cơ quan đăng ký hộ tịch cần tăng cường xác minh, đối chiếu dữ liệu dân cư, tránh tình trạng “khai tử nhầm” hoặc lợi dụng sơ hở để trục lợi. Bởi hành vi “khai tử cho người đang sống” là một hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, có thể gây hậu quả nặng nề cho cả người bị hại lẫn người thực hiện. Mỗi công dân cần nâng cao ý thức pháp luật, trung thực trong khai báo và tôn trọng sự thật – bởi một dòng khai tử sai có thể “xóa sổ” cả cuộc đời của một con người trên giấy tờ.