1. Dịch vụ công được quy định như thế nào?
Dịch vụ công là khái niệm chỉ các dịch vụ do Nhà nước quản lý hoặc ủy quyền cho cơ quan khác thực hiện vì lợi ích chung của công dân, của xã hội. Theo quy định tại Nghị định số 32/2019/NĐ-CP ngày 10/4/2019 của Chính phủ quy định giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu cung cấp sản phẩm, dịch vụ công sử dụng ngân sách nhà nước từ nguồn kinh phí chi thường xuyên, “Sản phẩm, dịch vụ công là sản phẩm, dịch vụ thiết yếu đối với đời sống kinh tế - xã hội của đất nước, cộng đồng dân cư hoặc bảo đảm quốc phòng, an ninh mà Nhà nước phải tổ chức thực hiện”
Việc cung cấp dịch vụ công là việc cung cấp hàng hóa, dịch vụ phục vụ nhu cầu thiết yếu cho xã hội và là nghĩa vụ của Nhà nước.
2. Dịch vụ công có đặc điểm cơ bản như thế nào?
Dịch vụ công có thể do Nhà nước thực hiện hoặc ủy quyền cho tư nhân thực hiện nhưng vẫn đảm quyền và lợi ích công cộng;
Đối với nguồn kinh phí thực hiện dịch vụ công sử dụng ngân sách chi thường xuyên được quy định theo Luật Ngân sách nhà nước, được quy định rõ như sau:
+ Kinh phí thực hiện giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu cung cấp sản phẩm, dịch vụ công của các Bộ, cơ quan trung ương từ nguồn ngân sách trung ương;
+ Kinh phí thực hiện giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu cung cấp sản phẩm, dịch vụ công của địa phương từ nguồn ngân sách địa phương.
Dịch vụ công đem đến các lợi ích đáp ứng nhu cầu thiết yếu, tối thiểu cho xã hội, nhằm hướng đến mục tiêu xây dựng một xã hội phát triển bình đẳng, ổn định.
3. Danh sách các dịch vụ công của Việt Nam hiện nay
Một số dịch vụ công đã được cập nhật trên cổng Dịch vụ công Quốc gia dành cho công dân và doanh nghiệp:
- Các dịch vụ công nổi bật của công dân:
+ Dịch vụ đăng ký, cấp giấy phép lái xe, biển số xe (tại địa phương);
+ Các dịch vụ chứng thực, bản sao do cơ quan tổ chức có thẩm quyền của Việt Nam cấp hoặc chứng nhận;
+ Hỗ trợ điều chỉnh, cấp lại những thông tin trên thẻ bảo hiểm y tế hoặc bảo hiểm xã hội.
- Các dịch vụ công nổi bật của doanh nghiệp:
+ Các thủ tục, giấy chứng nhận liên quan đến xuất xứ hàng hóa;
4. Các loại hình dịch vụ công phổ biến
Hiện nay, Việt Nam có 3 loại hình dịch vụ công cơ bản:
- Dịch vụ công trong lĩnh vực sự nghiệp;
- Dịch vụ công trong lĩnh vực công ích;
- Dịch vụ hành chính công.
Các loại hình dịch vụ công này đều có tầm quan trọng trong việc đem lại lợi ích chung, bình đẳng trong xã hội.
5. Dịch vụ công trong lĩnh vực sự nghiệp
Theo Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập: “Dịch vụ sự nghiệp công là dịch vụ sự nghiệp trong các lĩnh vực giáo dục đào tạo; giáo dục nghề nghiệp; y tế - dân số; văn hóa, thể thao và du lịch; thông tin và truyền thông; khoa học và công nghệ; các hoạt động kinh tế và lĩnh vực khác”.
Hiện nay có 02 loại dịch vụ sự nghiệp công: dịch vụ sự nghiệp công sử dụng kinh phí ngân sách của nhà nước (được nhà nước đảm bảo chi phí) và dịch vụ sự nghiệp công không sử dụng kinh phí từ ngân sách nhà nước (không được nhà nước bao cấp).
6. Dịch vụ công trong lĩnh vực công ích
Theo khoản 4 Điều 3 Nghị định số 32/2019/NĐ-CP, khái niệm đầy đủ về sản phẩm, dịch vụ công ích như sau: “Sản phẩm, dịch vụ công ích là sản phẩm, dịch vụ mà việc sản xuất, cung ứng sản phẩm, dịch vụ này theo cơ chế thị trường khó có khả năng bù đắp chi phí hoặc sản phẩm, dịch vụ có tính chất đặc thù; được Nhà nước trợ giá phần chênh lệch giữa giá tiêu thụ, giá sản phẩm dịch vụ theo quy định của Nhà nước hoặc phần chênh lệch giữa số tiền do người được hưởng sản phẩm, dịch vụ công ích thanh toán theo quy định của Nhà nước, với chi phí hợp lý của nhà sản xuất, cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích để sản xuất, cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích do Nhà nước đặt hàng (hoặc giao nhiệm vụ theo quy định của pháp luật chuyên ngành nếu có).”
Phục vụ lợi ích chung chính là nền móng của dịch vụ công. Người dân có quyền được hưởng lợi, phục vụ các dịch vụ công ích như nhau, nhằm nâng cao chất lượng đời sống và đảm bảo quyền lợi của cá nhân hoặc tổ chức.
Ngoài các dịch vụ công ích do nhà nước quản lý thì còn được ủy quyền cho tổ chức tư nhân nhưng nhà nước vẫn có sự can thiệp (nếu cần thiết) và vẫn phải tuân thủ các quy định của nhà nước.
7. Dịch vụ hành chính công (dịch vụ công trong lĩnh vực hành chính Nhà nước)
Nghị định số 42/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định: “Dịch vụ hành chính công là những dịch vụ liên quan đến hoạt động thực thi pháp luật, không nhằm mục tiêu lợi nhuận, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho tổ chức, cá nhân dưới hình thức các loại giấy tờ có giá trị pháp lý hoặc dưới hình thức thông báo kết quả thực hiện trong các lĩnh vực mà cơ quan nhà nước đó quản lý”
Dịch vụ hành chính công là loại dịch vụ công đặc biệt do cơ quan nhà nước trực tiếp thực hiện, phục vụ các quyền và nghĩa vụ cơ bản của cá nhân và tổ chức.
Với mục tiêu hàng đầu được đề ra, dịch vụ công cung cấp các dịch vụ công trong lĩnh vực hành chính như: các hồ sơ, giấy tờ, thủ tục, chứng thực, … công bằng đối với quyền và lợi ích chung của công dân. Nhằm đảm bảo sự công bằng xã hội, không phân biệt giai cấp, đồng thời, giúp phát triển toàn dân và toàn xã hội.
Các dịch vụ hành chính công được nhà nước cung cấp như: thủ tục hành chính như: Đăng ký kết hôn, chuyển đổi giấy phép lái xe và dịch vụ cấp giờ như căn cước công dân, hộ chiếu, và chứng chỉ hành nghề hoặc các hoạt động công chứng, chứng thực khác.
- Đặc điểm: Dịch vụ hành chính công không được thiết lập với mục đích tạo ra lợi nhuận; Các dịch vụ kể trên chỉ được thực hiện bởi cơ quan quản lý hành chính của nhà nước thực hiện hoặc cơ quan được nhà nước trao thẩm quyền, khi đó, các giấy phép, chứng chỉ mới có giá trị về mặt pháp lý; Mọi công dân đều được sử dụng dịch vụ hành chính và có quyền và nghĩa vụ theo quy định chung của pháp luật.
Quang Huy