Phổ biến, giáo dục pháp luật trên mạng Internet là một hình thức phổ biến pháp luật hiện đại nhằm truyền tải những thông tin, yêu cầu, nội dung của các quy định pháp luật đến với người dân, giúp cho người dân hiểu biết, nắm bắt kịp thời, tiết kiệm thời gian, công sức cho việc tự tìm hiểu. Có nhiều phương pháp và hình thức khác nhau để thực hiện phổ biến pháp luật trên mạng internet, cụ thể:
1. Giới thiệu văn bản quy phạm pháp luật
Khi đưa các văn bản pháp luật lên mạng internet là văn bản đó phải đảm bảo tính chính xác. Để có được điều này, người thực hiện công việc cần dựa vào các nguồn cung cấp văn bản chính thống như Công báo Chính phủ, Công báo địa phương, Lệnh công bố của Chủ tịch nước, các bản chính, bản sao văn bản có giá trị như bản chính… Việc cung cấp văn bản pháp luật cần đảm bảo tính cập nhật, kịp thời cung cấp những thông tin về các quy định mới, những chính sách mới của Nhà nước đến người dân. Điều này đòi hỏi người thực hiện phải nhanh chóng cập nhật các thông tin mới về các kỳ họp của Quốc hội, Chính phủ, Hội đồng nhân dân …
Ngoài ra, tính có hệ thống là một yêu cầu quan trọng trong việc cung cấp văn bản pháp luật phục vụ mục đích tuyên truyền pháp luật trên mạng internet. Bên cạnh việc sắp xếp theo ngày ban hành, các văn bản nên được sắp xếp theo lĩnh vực để người đọc tiện theo dõi, tra cứu khi cần.
Cùng với việc cung cấp văn bản pháp luật, nếu có kèm theo lời tóm tắt, giới thiệu nội dung chính của văn bản thì sẽ rất hữu ích, tiện lợi cho người đọc. Thông qua nội dung tóm tắt, độc giả có thể biết được những nội dung cơ bản của văn bản pháp luật. Không nhất thiết phải tóm tắt tất cả các văn bản pháp luật mà có thể lựa chọn những văn bản quan trọng, văn bản mới, liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích của người dân. Khi tóm tắt nội dung của văn bản pháp luật cần nêu được tinh thần chung của văn bản, nêu nội dung của những quy định mới, những quy định cơ bản của văn bản. Yêu cầu của lời tóm tắt là phải nêu được tên văn bản, cơ quan ban hành, ngày tháng ban hành, ngày có hiệu lực của văn bản, tên các văn bản pháp luật hết hiệu lực được văn bản đó thay thế. Lời tóm tắt cần ngắn gọn, dễ hiểu, đồng thời bảo đảm được tính chuẩn xác, tránh hiểu sai, hiểu nhầm các quy định của pháp luật (khi cần thiết có thể trích nguyên văn những quy định của pháp luật).
2. Hỏi đáp pháp luật
Hỏi đáp pháp luật là một trong những hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật hiệu quả. Các câu hỏi về pháp luật có nhiều dạng, có thể là câu hỏi trực tiếp hoặc câu hỏi gián tiếp thông qua một tình huống, một sự kiện xảy ra trong thực tế.
Câu hỏi trực tiếp thường dùng để giải thích các khái niệm hoặc thuật ngữ pháp lý, các vấn đề có tính lý thuyết. Vì thế, câu trả lời đối với câu hỏi trực tiếp thường gồm hai phần: Giải thích khái niệm sau đó đưa ra ví dụ minh họa. Đối với câu hỏi gián tiếp, câu trả lời cần phân tích tình huống, sự kiện, chỉ ra các sự kiện pháp lý, sau đó chỉ dẫn các quy định của pháp luật liên quan đến vấn đề được hỏi. Tuy nhiên, dù dưới dạng nào thì câu hỏi và câu trả lời cũng cần ngắn gọn, rõ ràng, tránh dài dòng, gây rối và khó hiểu cho người đọc.
Hiện nay, nguồn hình thành các câu hỏi đáp pháp luật có hai dạng: Một là, độc giả truy cập vào trang web rồi gửi câu hỏi cho Ban biên tập (gọi là hỏi đáp theo yêu cầu độc giả); Hai là, Ban biên tập nghiên cứu, phát hiện thấy những vấn đề nhiều người quan tâm rồi xây dựng nội dung các vấn đề đó dưới dạng hỏi đáp. Tuy nhiên, cho dù các câu hỏi đáp được hình thành như thế nào thì người biên tập cũng cần lưu ý là phải lựa chọn câu hỏi, trả lời phù hợp và cần sắp xếp câu hỏi đáp pháp luật một cách khoa học, dễ tìm, dễ tra cứu khi cần thiết. Việc sắp xếp này có thể theo nhiều tiêu chí như theo lĩnh vực pháp luật (ví dụ: pháp luật lao động, pháp luật đất đai…) hoặc theo đối tượng hỏi đáp (ví dụ: hỏi đáp pháp luật dành cho thanh niên, phụ nữ, doanh nghiệp…).
3. Xây dựng các chuyên mục chuyên sâu về pháp luật
Các chuyên mục phổ biến sâu về pháp luật cung cấp những kiến thức sâu rộng về từng vấn đề pháp luật cụ thể. Các chuyên mục thuộc loại này có thể được xây dựng theo tiêu chí như đối tượng cần phổ biến, nội dung pháp luật. Song song với việc đảm bảo về nội dung kiến thức, các chuyên mục này cần chú ý đến những vấn đề trình bày, biên soạn nội dung cần tuyên truyền dưới dạng sơ đồ, bảng biểu, hình ảnh sinh động để người đọc dễ theo dõi.
Bên cạnh việc phổ biến pháp luật thông qua những chuyên mục chuyên sâu nên xây dựng những chuyên mục đi sâu phân tích các tình huống cụ thể dưới góc độ pháp luật. Những câu chuyện pháp luật, những tình huống mâu thuẫn có thật trong cuộc sống được phân tích dưới góc độ pháp luật có thể giúp chuyển tải kiến thức pháp luật một cách sinh động, dễ hiểu, dễ nhớ tới người đọc.
4. Đưa các tài liệu tuyên truyền pháp luật lên mạng internet
Đây là việc chuyển nội dung của các ấn phẩm đã xuất bản (sách, đặc san, tờ gấp, tờ rơi, đĩa hình, đĩa tiếng...) thành dữ liệu điện tử và đăng tải dữ liệu đó trên mạng internet. Như vậy, các tài liệu phổ biến pháp luật đăng trên mạng internet có nội dung giống như nội dung của các ấn phẩm đã xuất bản. Cách làm này không những giúp tiết kiệm thời gian mà còn tiết kiệm cả chi phí, bởi vì không phải lúc nào cũng có điều kiện để xây dựng các chuyên mục phổ biến pháp luật hay biên soạn mới nội dung cần thiết. Hơn nữa, có thể chủ động lựa chọn loại tài liệu phù hợp trong số nhiều ấn phẩm có chất lượng đã được xuất bản.
5. Tổ chức giao lưu trực tuyến
Giao lưu trực tuyến là hình thức đối thoại qua mạng internet, là dịp để những người tham gia bày tỏ, trao đổi những quan điểm của mình về những vấn đề cụ thể. Nội dung giao lưu trực tuyến về pháp luật thường là hỏi và trả lời các vấn đề liên quan đến pháp luật, qua đó góp phần nâng cao nhận thức về các vấn đề xã hội nói chung và nhận thức về pháp luật nói riêng.
Hiện nay hình thức giao lưu trực tuyến đang ngày càng trở nên phổ biến. Có rất nhiều báo điện tử tổ chức các diễn đàn để độc giả có cơ hội trao đổi với những nhân vật nổi tiếng, những chuyên gia trong nhiều lĩnh vực khác nhau như báo Tuổi trẻ điện tử, báo Thanh niên điện tử, báo Vietnamnet... đã tổ chức thành công hình thức đối thoại hiệu quả, tiện lợi này.
Để tổ chức tốt việc phổ biến pháp luật bằng hình thức giao lưu trực tuyến, chủ đề của buổi giao lưu trực tuyến về pháp luật cần cụ thể, rõ ràng. Người tổ chức và người giải đáp các vướng mắc cần có sự chuẩn bị chu đáo về nội dung vấn đề đặt ra, chú ý đến những vấn đề thời sự đang được nhiều người quan tâm. Bố trí hệ thống máy đảm bảo chất lượng và phân công đội ngũ nhân sự giúp việc, phục vụ tốt cho buổi giao lưu.
6. Các công việc cần tiến hành để thực hiện phổ biến pháp luật trên internet
- Xây dựng kế hoạch phổ biến pháp luật trên mạng internet: Cần xác định mục đích của việc phổ biến, những nội dung pháp luật sẽ tuyên truyền và thời gian tuyên truyền: Việc tuyên truyền sẽ diễn ra lâu dài, định kì hay theo thời điểm. Mục đích tuyên truyền sẽ quyết định mức độ đầu tư, tính năng kỹ thuật cũng như nội dung pháp luật cần tuyên truyền... Vì vậy, đây là điều quan trọng cần xác định ngay từ đầu.
- Xây dựng nội dung thông tin phổ biến pháp luật trên mạng internet: Bước này bao gồm các thao tác như thu thập thông tin, biên soạn tài liệu, cung cấp ảnh (nếu có). Nội dung thông tin càng phong phú càng hấp dẫn được độc giả. Thông tin nên được biên soạn ngắn gọn, dễ hiểu, có hình ảnh minh họa sinh động và cần được cập nhật thường xuyên để tạo tính mới cho trang web.
- Thiết kế giao diện, hình thức trình bày: Một giao diện website được thiết kế khoa học, hợp lý sẽ thể hiện rõ được ý tưởng, mục đích của việc phổ biến, giáo dục pháp luật.
- Quảng bá, giới thiệu địa chỉ phổ biến pháp luật trên mạng internet: Mục đích của công việc này là để nhiều người biết và truy cập vào trang web. Thực hiện việc quảng bá, giới thiệu trang web có thể dựa vào các kênh thông tin phổ biến như truyền hình, đài phát thanh, báo chí... hoặc tổ chức lễ khai trương giới thiệu rộng rãi địa chỉ trang web.
- Cập nhật thông tin, duy trì việc phổ biến pháp luật trên mạng internet: Sau khi các bước trên được hoàn tất, để duy trì trang web và phát huy tác dụng trong tuyên truyền pháp luật đòi hỏi cán bộ, đơn vị phụ trách phải cập nhật thông tin thường xuyên. Có thể nói đây là bước đòi hỏi sự đầu tư về thời gian và chi phí lớn nhất. Vì thế, người làm công tác phổ biến pháp luật trên mạng internet phải thực sự quan tâm đến công việc này. Trên thực tế, có rất nhiều trang web đã được xây dựng xong nhưng chỉ sau một thời gian hoạt động, do ít thông tin, thông tin không cập nhật thường xuyên nên đã không đạt được các mục đích đề ra ban đầu. Vì vậy, để thông tin được duy trì thường xuyên cần đầu tư thích đáng cả về nhân lực và vật lực; chú ý đến vấn đề phát triển đội ngũ cộng tác viên; đầu tư kinh phí thích đáng đảm bảo chi phí thu thập thông tin, nhuận bút, biên tập, cập nhật lên mạng internet...
Một điểm cần lưu ý trong phổ biến pháp luật trên mạng internet là vấn đề an ninh thông tin. Thời gian qua, tình hình an ninh thông tin trên internet diễn biến phức tạp, nhiều hệ thống thông tin còn có khiếm khuyết chưa được cập nhật và quan tâm đúng mức nên đã gây ra những sự cố đáng tiếc ảnh hưởng tới các dịch vụ hành chính điện tử, thương mại điện tử và các hình thức ứng dụng công nghệ thông tin khác. Vì vậy, khi thực hiện tuyên truyền pháp luật trên mạng internet cần lưu tâm đến vấn đề bảo mật thông tin, biện pháp phòng, chống sự xâm nhập của các đối tượng.
Đình Khải (tổng hợp)