Các hành vi cưỡng bức lao động và mức phạt là một trong những vấn đề nhận được nhiều sự quan tâm của cả người lao động và người sử dụng lao động. Nghị định số 12/2022/NĐ-CP ngày 17/01/2022 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, bảo hiểm xã hội, người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, có hiệu lực từ 17/01/2022 quy định về mức xử phạt đối với hành vi cưỡng bức lao động. Tùy theo tính chất và mức độ vi phạm, cá nhân, doanh nghiệp cưỡng bức lao động có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
1. Khái niệm cưỡng bức lao động
Cưỡng bức lao động được hiểu là việc người sử dụng lao động buộc người lao động làm việc vượt quá những yêu cầu, điều kiện mà hai bên đã cam kết thoả thuận trong hợp đồng lao động hoặc thoả ước lao động tập thể.
Theo quy định tại Điều 297 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) cưỡng bức lao động là hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc thủ đoạn khác ép buộc người khác phải lao động.
Hành vi cưỡng bức lao động là một trong các hành vi bị nghiêm cấm, điều này đã được ghi nhận tại Điều 8 Bộ luật Lao động năm 2019. Người lao động có thể căn cứ vào hành vi này để đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động.
Trường hợp lao động là giúp việc gia đình, khoản 1 Điều 165 Bộ luật Lao động năm 2019 nghiêm cấm người sử dụng lao động có hành vi ngược đãi, quấy rối tình dục, cưỡng bức lao động, dùng vũ lực đối với đối tượng này.
2. Hành vi cưỡng bức lao động bị phạt bao nhiêu tiền?
Tùy theo tính chất và mức độ vi phạm, cá nhân, doanh nghiệp cưỡng bức lao động có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Theo quy định tại Điều 8, Điều 11 và Điều 30, Nghị định số 12/2022/NĐ-CP, hành vi cưỡng bức lao động bị xử phạt hành chính như sau:
2.1. Phạt tiền từ 50 triệu - 75 triệu đồng đối với các hành vi
- Vi phạm về tuyển dụng, quản lý lao động: Lôi kéo; Dụ dỗ; Hứa hẹn; Quảng cáo gian dối hoặc thủ đoạn khác để lừa gạt người lao động hoặc để tuyển dụng người lao động với mục đích bóc lột, cưỡng bức lao động nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
- Vi phạm quy định về thực hiện hợp đồng: Cưỡng bức lao động hoặc ngược đãi người lao động nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự; Buộc người lao động thực hiện hợp đồng lao động để trả nợ cho người sử dụng lao động.
- Vi phạm quy định về lao động là người giúp việc gia đình: Ngược đãi, quấy rối tình dục, cưỡng bức lao động, hoặc dùng vũ lực đối với người lao động là người giúp việc gia đình chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
2.2. Phạt tiền từ 150 triệu - 180 triệu đồng
Doanh nghiệp dịch vụ; Doanh nghiệp trúng thầu, nhận thầu công trình, dự án ở nước ngoài có hành vi vi phạm quy định về đưa người lao động đi xuất khẩu lao động: Lợi dụng hoạt động đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài để tổ chức xuất cảnh trái phép, bóc lột hoặc cưỡng bức lao động.
2.3. Phạt tiền từ 75 triệu – 90 triệu đồng
Các hành vi vi phạm quy định về đưa người lao động đi xuất khẩu lao động của tổ chức, cá nhân Việt Nam đầu tư ra nước ngoài: Lợi dụng hoạt động đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài để tổ chức xuất cảnh trái phép, bóc lột hoặc cưỡng bức lao động.
2.4. Phạt tiền từ 150 – 180 triệu đồng
Các hành vi vi phạm về quy định đưa người lao động Việt Nam đi đào tạo, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề ở nước ngoài: Lợi dụng hoạt động đưa người lao động Việt Nam đi đào tạo, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề ở nước ngoài để tổ chức xuất cảnh trái phép hoặc bóc lột hoặc cưỡng bức lao động
3. Trường hợp nào cưỡng bức lao động bị xử lý hình sự?
Theo quy định tại Điều 297 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc thủ đoạn khác ép buộc người khác phải lao động thuộc một trong các trường hợp sau đây có thể bị xử lý về tội cưỡng bức lao động:
- Đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
- Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% - 60%;
- Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 31% - 60%.
Hình phạt chính
- Phạt tiền từ 50 - 200 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng - 03 năm với người có hành vi cưỡng bức lao động thuộc một trong các trường hợp: Đã bị xử phạt hành chính hoặc đã bị kết án về Tội cưỡng bức lao động, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm; Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% - 60%; Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 31% - 60%.
- Phạt tù từ 02 - 07 năm nếu phạm tội thuộc một trong các trường hợp: Có tổ chức; Đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng; Làm chết người; Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên; Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% - 121%; Tái phạm nguy hiểm.
- Phạt tù từ 05 - 12 năm nếu phạm tội thuộc một trong các trường hợp: Làm chết 02 người trở lên; Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 122% trở lên.
Hình phạt bổ sung
Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 30 - 100 triệu đồng, bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 - 05 năm.