Thời gian qua, nạn đua xe trái phép có những diễn biến phức tạp, ảnh hưởng đến tình hình trật tự trị an trên địa bàn, gây bức xúc trong dư luận xã hội và quần chúng nhân dân. Hình thức biểu hiện thường là tụ tập theo nhóm từ hai người trở lên, đi xe máy tốc độ cao, lạng lách đánh võng trên đường, chống người thi hành công vụ, cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác... Tình trạng trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân như ý thức của một bộ phận thanh, thiếu niên còn hạn chế, chưa thực sự làm chủ được bản thân, thích cảm giác mạnh, thích thể hiện. Mặt khác, điều kiện về đường sá giao thông ngày được mở rộng đi liền với sự phát triển ồ ạt của các loại ô tô, xe gắn máy cá nhân, trong khi công tác quản lý còn nhiều bất cập; sự buông lỏng trong quản lý giáo dục của gia đình, nhà trường và xã hội đối với con em; các quy định của pháp luật về xử lý vi phạm còn chưa đủ tác dụng răn đe, phòng ngừa...
Để đấu tranh phòng chống hành vi đua xe trái phép, Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định Tội đua xe trái phép tại Điều 266 với khung hình phạt như sau:
“1. Người nào đua trái phép xe ô tô, xe máy hoặc các loại xe khác có gắn động cơ gây thiệt hại cho người khác thuộc một trong các trường hợp sau đây hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi quy định tại Điều này hoặc Điều 265 của Bộ luật này hoặc đã bị kết án về một trong các tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;
b) Gây thiệt hại về tài sản từ 50.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 150.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
a) Làm chết người;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;
d) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
đ) Bỏ chạy để trốn tránh trách nhiệm hoặc cố ý không cứu giúp người bị nạn;
e) Tham gia cá cược;
g) Chống lại người có trách nhiệm bảo đảm trật tự, an toàn giao thông hoặc người có trách nhiệm giải tán cuộc đua xe trái phép;
h) Tại nơi tập trung đông dân cư;
i) Tháo dỡ thiết bị an toàn khỏi phương tiện đua;
k) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Làm chết 2 người;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%;
c) Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm:
a) Làm chết 03 người trở lên;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên;
c) Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên”.
Bên cạnh khung hình phạt chính nêu trên, Khoản 5, Điều 266 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định thêm hình phạt bổ sung như sau: “Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng”.
Như vậy, nhìn chung các quy định về hình phạt của Tội đua xe trái phép quy định tại Điều 266 của Bộ luật Hình sự năm 2015 là tăng mức hình phạt tiền, tăng hoặc giữ nguyên các mức hình phạt tù đối với người vi phạm so với quy định tại Điều 207 của Bộ luật Hình sự năm 1999.
Tuy nhiên, từ thực tiễn công tác phòng ngừa, đấu tranh, xử lý các hành vi đua xe trái phép hiện nay cho thấy còn có nhiều bất cập, do nhiều nguyên nhân chủ quan lẫn khách quan, trong đó có nguyên nhân chính là hình phạt quy định đối với tội phạm này còn nhẹ, chưa đủ nghiêm để giáo dục phòng ngừa vi phạm. Nên chăng, các cơ quan chức năng cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Điều 266 Bộ luật Hình sự năm 2015 theo hướng sau:
- Bổ sung tình tiết tăng nặng hình phạt đối với những trường hợp đua xe ở đường phố nơi có mật độ người tham gia giao thông cao, khu vực có nhiều người ở và sinh sống; tại trung tâm thành phố, khu đô thị, thị xã, thị trấn; nơi có trụ sở các cơ quan nhà nước, cơ quan công an, đơn vị quân đội đang đóng quân, bệnh viện, trường học, trạm y tế…
- Bổ sung tình tiết tăng nặng đối với trường hợp các đối tượng tham gia đua xe đã sử dụng bia rượu hoặc một chất kích thích khác.
- Cần có quy định về tịch thu toàn bộ phương tiện sung quỹ nhà nước đối với người có hành vi tham gia đua xe trái phép, nhằm nâng cao tính răn đe giáo dục phòng ngừa chung, góp phần đảm bảo an toàn công cộng, trật tự công cộng.
- Tích cực tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật trong lĩnh vực an toàn giao thông, an toàn công cộng và trật tự công cộng và Tội đua xe trái phép nói riêng; tăng cường sự phối kết hợp giữa các cơ quan chức năng như Công an, Viện kiểm sát, Tòa án, nhà trường và xã hội trong việc giáo dục ý thức chấp hành pháp luật, ngăn chặn, phòng ngừa, xử lý vi phạm; giáo dục mọi người dân chấp hành nghiêm chỉnh Luật Giao thông đường bộ, Luật Phòng chống tác hại của rượu bia, Bộ luật Hình sự và các văn bản pháp luật có liên quan…thực hiện nghiêm quy định “đã uống rượu bia thì không lái xe”.
- Tiếp tục rà soát, kiến nghị và hoàn thiện các quy định của pháp luật trong lĩnh vực giao thông đường bộ, an toàn công cộng và trật tự công cộng trong đó có Tội đua xe trái phép để tạo cơ sở, hành lang pháp lý trong việc xử lý;
- Tăng cường công tác tuần tra, giám sát, kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi vi phạm trật tự an toàn giao thông đường bộ, xét xử nghiêm minh đối với Tội đua xe trái phép, có kết hợp với công tác giáo dục, tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng;
- Tăng cường lực lượng, phương tiện cho cán bộ, chiến sĩ, người thi hành công vụ làm công tác bảo đảm an ninh trật tự, an toàn giao thông đường bộ để kịp thời phát hiện, xử lý vi phạm;
- Tổ chức củng cố mạng lưới giao thông và điều khiển hoạt động giao thông đường bộ, quản lý các phương tiện vật chất và người điều khiển phương tiện giao thông đường bộ; quản lý chặt chẽ và nâng cao công tác đào tạo, cấp, thu hồi giấy phép lái xe, đăng ký phương tiện giao thông đường bộ;
- Thực hiện các cam kết về bảo đảm an toàn giao thông trong các cơ quan, tổ chức, nhà trường; tăng cường sự quản lý, giáo dục của gia đình đối với đối tượng thanh thiếu niên có sử dụng xe gắn máy.
Thu Huyền