Tiếp cận pháp luật được hiểu là hoạt động tuyên truyền, giáo dục đưa pháp luật về với người dân giúp người dân tại cơ sở hiểu biết về pháp luật, bảo đảm điều kiện đáp ứng nhu cầu nâng cao nhận thức pháp luật, thực hiện, bảo vệ và phát huy quyền và lợi ích hợp pháp của công dân ngay tại cơ sở; phát huy vai trò của pháp luật trong đời sống xã hội, góp phần thực hiện mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Sửa đổi quy định về chuẩn tiếp cận pháp luật
Cơ sở pháp lý quan trọng để thực hiện việc đánh giá chuẩn tiếp cận pháp luật (TCPL) là Quyết định số 619/QĐ-TTg ngày 08-5-2017 của Thủ tướng Chính phủ thực hiện đánh giá xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật (sau đây gọi là Quyết định số 619/QĐ-TTg) và Thông tư số 07/2017/TT-BTP ngày 28-7-2017 của Bộ Tư pháp quy định về điểm số, hướng dẫn cách tính điểm các chỉ tiêu tiếp cận pháp luật. Thực hiện các quy định nêu trên, thời gian qua, điều kiện tiếp cận pháp luật của người dân ở nhiều địa phương trên cả nước đã được cải thiện, nâng cao. Tỷ lệ các thủ tục hành chính được giải quyết đúng thời hạn, sự hài lòng của tổ chức, cá nhân về chất lượng, thái độ phục vụ khi thực hiện thủ tục hành chính được khẳng định.
Vừa qua, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh đã chủ trì buổi làm việc với các đơn vị liên quan về dự thảo Quyết định quy định về xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật thay thế Quyết định số 619/QĐ-TTg. Việc sửa đổi này xuất phát từ yêu cầu, bối cảnh cần tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác TCPL, chuẩn hóa tiêu chí đánh giá chính quyền địa phương cấp xã trong thực hiện, bảo đảm các quyền con người, quyền công dân, phát huy vai trò làm chủ của nhân dân trong đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, pháp lý tại cơ sở, là tiền đề nghiên cứu, xây dựng chuẩn quốc gia về pháp luật, góp phần hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN.
Dự thảo Quyết định sửa đổi Quyết định số 619/QĐ-TTg gồm có 9 điều. Các tiêu chí tập trung vào việc đánh giá việc thực hiện trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền của cấp xã trong việc bảo đảm TCPL cho người dân. Các tiêu chí, điều kiện đánh giá cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật cũng được sửa đổi để bảo đảm tính tinh gọn, khả thi. Theo đó, dự thảo Quyết định có 06 tiêu chí (tăng 01 tiêu chí về trợ giúp pháp lý) và 21 chỉ tiêu (giảm 04 chỉ tiêu).
Một số lưu ý khi sửa đổi quy định về chuẩn tiếp cận pháp luật
Có thể khẳng định về vai trò, ý nghĩa quan trọng của việc đánh giá, công nhận xã, phường, thị trấn đạt chuẩn TCPL trong việc bảo đảm, thực hiện các quyền và bảo vệ lợi ích hợp pháp của nhân dân, trong đó có quyền của công dân về tiếp cận thông tin, phổ biến, giáo dục pháp luật, hòa giải ở cơ sở, trợ giúp pháp lý; tăng cường trách nhiệm của chính quyền địa phương và cán bộ, công chức cơ sở trong tổ chức thi hành pháp luật, chăm lo, phục vụ, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần và hạnh phúc của nhân dân. Do đó, việc sửa đổi, bổ sung nội dung các tiêu chí đánh giá tiếp cận pháp luật, cơ chế lấy thông tin, số liệu để đánh giá các chỉ tiêu, tiêu chí này là cần thiết. Tuy nhiên, việc sửa đổi, bổ sung các tiêu chí về TCPL cũng đặt ra yêu cầu vừa phải bảo đảm tính phổ quát, tính khoa học, tính toàn diện nhưng vẫn phải “định lượng” và khả thi, thể hiện bản chất của Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Ví dụ, cần cân nhắc, xem xét các quy định về điều kiện số điểm đạt chuẩn đối với vùng, miền khác nhau, như các xã khó khăn, đặc biệt khó khăn, các vùng miền núi, hải đảo… đồng thời, cần xác định rõ vai trò của các cơ quan trong đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn TCPL. Để đạt được mục tiêu này, trong quá trình xây dựng văn bản cần chú trọng khâu khảo sát, lấy ý kiến đối tượng tác động trực tiếp của dự thảo để xây dựng Báo cáo đánh giá tác động cho sát thực; tổ chức lấy ý kiến của các chuyên gia, các nhà khoa học, các cơ quan tư pháp địa phương đối với dự thảo Quyết định; đề xuất đề tài nghiên cứu khoa học về việc xây dựng Bộ Tiêu chí quốc gia về chuẩn TCPL.
Phạm Đức Đạt