Chính quyền đô thị là một dạng cụ thể của chính quyền địa phương, được tổ chức phù hợp với các đặc điểm của đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và các điều kiện tự nhiên của đô thị, nhằm quản lý đô thị và mang đầy đủ đặc điểm cơ bản của chính quyền địa phương. Chính quyền đô thị vừa thể hiện các vấn đề chung của chính quyền địa phương về bản chất, vị trí, vai trò, chức năng đại diện của Nhân dân và các mối quan hệ giữa chính quyền các cấp theo quy định của pháp luật, vừa thể hiện các yêu cầu đặc thù riêng của phương thức tổ chức, quản lý và phát triển đô thị.
Kỳ họp thứ 13 Hội đồng nhân dân thành phố Hải Phòng khoá 16 (tháng 12, 2023) vừa qua đã thông qua Đề án Tổ chức chính quyền đô thị nhằm cụ thể hóa Nghị quyết số 45-NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển thành phố Hải Phòng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, theo đó đặt ra mục tiêu đến năm 2025 xây dựng chính quyền đô thị thành phố với bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; thí điểm mô hình chính quyền đô thị một cấp và hai cấp hành chính... Đồng thời, thí điểm một số cơ chế chính sách phát triển thành phố với 41 nội dung thuộc 8 lĩnh vực (Tài chính ngân sách, Kế hoạch- Đầu tư, Nội vụ, Giao thông vận tải, Du lịch, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Xây dựng, Tài nguyên Môi trường, Quản lý Khu Kinh tế).
Theo đó, Đề án tổ chức chính quyền đô thị được Hội đồng nhân dân thành phố thông qua bao gồm:
Tổ chức chính quyền thành phố: Là cấp chính quyền có tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân. Số lượng đại biểu Hội đồng nhân dân thành phố vẫn giữ nguyên theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương nhưng tăng số lượng đại biểu chuyên trách từ 10 người hiện nay lên thành 22-23 người. Tổ chức, hoạt động của Ủy ban nhân dân thành phố thực hiện theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương.
Tổ chức chính quyền quận: Chính quyền địa phương ở quận là UBND quận; không tổ chức HĐND quận. Cơ cấu tổ chức của UBND quận gồm: Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND, Trưởng Công an quận, Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy quân sự quận, người đứng đầu các cơ quan chuyên môn, các cơ quan hành chính khác và các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc UBND quận. UBND quận làm việc theo chế độ thủ trưởng; bảo đảm nguyên tắc tập trung dân chủ.
Tổ chức chính quyền huyện: Cơ bản giữ nguyên như hiện nay gồm có HĐND và UBND huyện. Mô hình tổ chức của HĐND huyện giữ nguyên theo quy định của luật hiện hành; từng bước được sắp xếp, kiện toàn theo hướng bố trí hợp lý số lượng đại biểu HĐND huyện, nhằm đảm bảo cho hoạt động giám sát, chất vấn của HĐND đối với UBND đi vào thực chất, có chất lượng, hiệu quả.
Tổ chức chính quyền phường: Chính quyền địa phương ở phường là UBND phường, không tổ chức HĐND phường.
Tổ chức chính quyền xã, thị trấn: Về cơ bản giữ nguyên như hiện nay, chính quyền xã, thị trấn gồm HĐND và UBND. Cơ cấu tổ chức và chức năng, nhiệm vụ của HĐND và UBND xã, thị trấn được thực hiện theo quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện nay.
Chính quyền thành phố trực thuộc thành phố Hải Phòng (huyện Thuỷ Nguyên đang thực hiện đề án thành lập thành phố trực thuộc thành phố Hải Phòng vào năm 2025) sẽ tổ chức HĐND và UBND. Số lượng đại biểu HĐND của thành phố trực thuộc thành phố Hải Phòng không thay đổi so với HĐND huyện Thuỷ Nguyên hiện tại nhưng sẽ tăng số lượng đại biểu chuyên trách từ 5 người lên 8 người. HĐND thành phố trực thuộc thành phố Hải Phòng được đề xuất thành lập Ban đô thị. UBND thành phố trực thuộc thành phố Hải Phòng sẽ có 1 Chủ tịch và 4 Phó Chủ tịch.
Sau khi nghiên cứu hoàn thiện nội dung Đề án, thành phố Hải Phòng sẽ báo cáo với Chính phủ và Quốc hội để xây dựng, ban hành Nghị quyết về tổ chức chính quyền đô thị thành phố Hải Phòng. Sau khi Nghị quyết được Quốc hội thông qua, thành phố Hải Phòng triển khai các nội dung của Đề án.
Phan Thị Thu Hương