Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật được coi là “cầu nối”, là khâu đầu tiên của quá trình đưa những quy định của pháp luật đi vào thực tiễn đời sống và có vai trò quan trọng trong việc tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền, đảm bảo cho công tác xây dựng, thực thi và bảo vệ pháp luật. Do đó, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, cần có sự quan tâm lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo của chính quyền, sự tập hợp, đoàn kết vào cuộc của tất cả các cơ quan, tổ chức, đoàn thể, hội quần chúng.

Trong những năm gần đây, tình hình biển Đông có rất nhiều phức tạp; hoạt động của các thế lực thù địch và các loại tội phạm diễn biến khó lường, tình hình dịch bệnh Covid 19 vẫn tiếp tục ảnh hưởng nghiêm trọng đến thế giới và trong nước. Bên cạnh đó trình độ nhận thức pháp luật của Nhân dân nói chung, ngư dân vùng biên giới, hải đảo nói riêng còn chưa đồng đều. Do vậy, việc tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, Nhân dân khu vực biên giới biển, hải đảo có ngành nghề hoạt động thường xuyên liên quan đến biên giới, hải đảo nhằm tạo sự chuyển biến về nhận thức, ý thức tôn trọng, chấp hành pháp luật là thực sự cần thiết.

Thực hiện Kế hoạch số 97/KH-UBND ngày 21/4/2017 của Ủy ban nhân dân thành phố về triển khai Đề án “Tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, Nhân dân vùng biên giới, hải đảo giai đoạn 2017-2021”; với vai trò là cơ quan thường trực của Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật thành phố - Phó Trưởng ban Ban chỉ đạo Đề án, Sở Tư pháp luôn phối hợp chặt chẽ với Bộ chỉ huy Bộ đội biên phòng thành phố - cơ quan thường trực Đề án trong chỉ đạo và tổ chức triển khai thực hiện có hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho các đối tượng thuộc phạm vi của Đề án, góp phần nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật cho cán bộ, Nhân dân vùng biên giới biển, đảo, hải cảng của thành phố.

Với góc độ là Phó Trưởng Ban chỉ đạo Đề án, thực hiện nhiệm vụ được Ban Chỉ đạo giao, hàng năm, Sở chủ động ban hành Kế hoạch triển khai, thực hiện Đề án tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho cán bộ, Nhân dân vùng biên giới biển, hải đảo của Ngành Tư pháp thành phố. Trên cơ sở chỉ đạo của Sở Tư pháp, 100% các quận, huyện có đường biên giới biển đã ban hành Kế hoạch triển khai tại địa phương, đảm bảo việc triển khai Đề án được toàn diện, rộng khắp.

Với phương châm “Hướng về cơ sở”, trong giai đoạn triển khai thực hiện Đề án từ năm 2017 - 2021, Sở Tư pháp đã phối hợp với Bộ Chỉ huy Bộ đội biên phòng thành phố tổ chức 20 Hội nghị tuyên truyền, phổ biến pháp luật về biển đảo, tuyên truyền về Luật Biển Việt Nam, Luật Biên giới quốc gia, và các điều ước quốc tế về biên giới biển mà Việt Nam là thành viên, đồng thời, chú trọng tuyên truyền những văn bản liên quan mật thiết đến Nhân dân như Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự, Luật Đất đai, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân, Luật xử lý vi phạm hành chính …tại các quận, huyện có đường biên giới biển như Đồ Sơn, Hải An, Cát Hải, Tiên Lãng, Thủy Nguyên. Trung bình mỗi hội nghị thu hút từ 200 đến 250 lượt người tham dự. Trong 5 năm qua, Sở Tư pháp luôn phân công, điều phối lực lượng báo cáo viên pháp luật sẵn sàng phối hợp cùng cơ quan thường trực Ban chỉ đạo Đề án đảm nhiệm việc tuyên truyền pháp luật tại vùng sâu, vùng xa, biên giới biển, hải đảo.

Để việc triển khai Đề án được toàn diện, Sở Tư pháp chỉ đạo ngành dọc là Phòng Tư pháp các quận, huyện tích cực tham mưu với UBND cùng cấp phối hợp với Đồn biên phòng trên địa bàn tổ chức hàng chục hội nghị tuyên truyền pháp luật cho cán bộ, Nhân dân vùng ven biển, hải đảo.

Kết hợp với các hội nghị tuyên truyền, hàng năm, Sở Tư pháp đều phối hợp với Bộ chỉ huy Bộ đội biên phòng thành phố thực hiện 18 đợt “Tặng sách pháp luật” cho tủ sách pháp luật cơ sở các quận, huyện vùng biên giới biển, hải đảo với 1.200 đầu sách, hàng trăm nghìn tờ gấp pháp luật với nhiều nội dung phong phú để cán bộ, Nhân dân khai thác, qua đó góp phần nâng cao ý thức pháp luật của cán bộ, Nhân dân vùng biển, hải đảo, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, hải đảo trong tình hình mới.

Để đẩy mạnh công tác tư vấn, trợ giúp pháp lý trực tiếp cho cán bộ và Nhân dân vùng biên giới biển, hải đảo, Sở Tư pháp đã chỉ đạo Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước thành phố tăng cường thực hiện trợ giúp pháp lý lưu động tại các địa bàn này. Kết quả từ năm 2017 đến nay, Trung tâm Trợ giúp pháp lý đã thực hiện 25 đợt trợ giúp pháp lý lưu động, tư vấn, giải đáp trực tiếp về các lĩnh vực lao động, chính sách xã hội, hình sự, hôn nhân gia đình, đất đai... cho Nhân dân các xã vùng biển, hải đảo tại các quận, huyện: Đồ Sơn, Hải An, Thủy Nguyên, Cát Hải, Tiên Lãng, Kiến Thụy.

Xác định rõ cán bộ, Nhân dân vùng biên giới biển, hải đảo là đối tượng đặc thù được ưu tiên theo Luật Phổ biến giáo dục pháp luật, do đó, song song với công tác phối hợp với cơ quan thường trực Đề án, Sở Tư pháp luôn chủ động triển khai nhiều hình thức tuyên truyền đa dạng như phối hợp với Đài Phát thanh và Truyền hình Hải Phòng xây dựng gần 200 chương trình phát thanh, truyền hình, nhiều tin, bài, phóng sự chuyên đề; đăng hàng trăm tin, bài về tuyên truyền về lĩnh vực an ninh quốc phòng, bảo vệ biên giới quốc gia và duy trì an ninh, trật tự an toàn xã hội ở khu vực biên giới trên đất liền, các hải đảo, vùng biển trên Phụ trương pháp luật và Trang Thông tin điện tử Phổ biến, giáo dục pháp luật của thành phố.

         Căn cứ vào chỉ đạo của Cơ quan thường trực Đề án, Sở Tư pháp đã chỉ đạo Phòng Tư pháp các quận, huyện tham mưu Ủy ban nhân dân cùng cấp chỉ đạo tuyên truyền theo chuyên đề với nhiều hình thức sáng tạo như: tuyên truyền trên hệ thống phát thanh, truyền thanh, tuyên truyền pháp luật lưu động tại nhà bè cho ngư dân ở huyện Cát Hải, lồng ghép tuyên truyền pháp luật với chỉ đạo ra quân nghiệp đoàn nghề cá, duy trì 02 cụm an ninh liên kết và tổ ngư dân đoàn kết trên biển ở quận Đồ Sơn, tuyên truyền pháp luật qua nhóm facebook và nhóm zalo “Phổ biến pháp luật” tại huyện Tiên Lãng, tổ chức chương trình văn hóa văn nghệ kết hợp tuyên truyền pháp luật trực tiếp tại huyện Kiến Thụy, trợ giúp pháp lý lưu động tại quận Dương Kinh, cấp phát tờ gấp pháp luật, vận động chủ phương tiện ký cam kết khai thác thủy sản đúng quy định tại quận Hải An...

          Xác định nhiệm vụ tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật cho cán bộ, Nhân dân khu vực biên giới, hải đảo là nhiệm vụ chính trị quan trọng, những năm qua, Sở Tư pháp đã triển khai nhiều biện pháp, đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, phổ biến pháp luật, góp phần tích cực vào việc ổn định tình hình an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên biên giới biển, hải đảo, qua đó, góp phần thực hiện tốt đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, giữ vững an ninh, trật tự, phát triển kinh tế, xã hội, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

          Bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc triển khai, thực hiện Đề án cũng gặp một số khó khăn, vướng mắc, cụ thể như sau:

          - Do đặc thù cuộc sống, sinh hoạt, lao động, sản xuất, kinh doanh của Nhân dân vùng biên giới, hải đảo luôn có sự biến động về dân cư đã ảnh hưởng đến việc tiếp cận tuyên truyền, phổ biến pháp luật, đặc biệt là ngư dân. Mặt khác, trình độ pháp lý, ý thức pháp luật cán bộ và Nhân dân vùng biên giới, hải đảo còn chưa đồng đều, đòi hỏi những người làm công tác tuyên truyền cần linh hoạt trong việc lựa chọn nội dung, cách thức triển khai đảm bảo phù hợp với từng đối tượng, địa bàn cụ thể.

          - Lực lượng báo cáo viên, tuyên truyền viên còn mỏng về số lượng, kỹ năng tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật chưa cao. Qua theo dõi cho thấy, hoạt động của báo cáo viên tập trung chủ yếu ở một số lĩnh vực như tư pháp, khiếu nại, tố cáo, chủ quyền biển đảo, quân sự, an toàn giao thông; còn đa phần lực lượng báo cáo viên, tuyên truyền viên ở các lĩnh vực khác chưa thực sự tích cực, chủ động trong hoạt động tuyên truyền pháp luật về chủ đề này.

Trong thời gian tới, để việc triển khai thực hiện công tác phổ biến, giáo dục pháp luật nói chung và tuyên truyền, phổ biến các văn bản pháp luật cho cán bộ, Nhân dân vùng biên giới biển, đảo của thành phố, Sở Tư pháp có một số kiến nghị, đề xuất như sau:

1. Tiếp tục triển khai thực hiện Kết luận số 80-KL/TW ngày 20/6/2020 của Ban Bí thư trung ương về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW của Ban Bí thư trung ương về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác PBGDPL, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, Nhân dân.

2. Tăng cường sự phối hợp chặt chẽ giữa hai Ngành Tư pháp - Bộ đội biên phòng thành phố trong thời gian tới thông qua việc ký kết Chương trình phối hợp giữa Thủ trưởng hai Ngành nhằm đưa công tác phối hợp giữa hai Ngành lên một cấp độ mới.

3. Thường xuyên tổ chức tập huấn nghiệp vụ, phổ biến, giáo dục pháp luật theo phương châm hướng về cơ sở, lựa chọn những vấn đề trọng tâm, trọng điểm được Nhân dân quan tâm, đặc biệt là các quy định pháp luật liên quan mật thiết đến người dân vùng biên giới, hải đảo.

4. Củng cố, kiện toàn đội ngũ Báo cáo viên, Tuyên truyền viên pháp luật tăng cường về số lượng và chất lượng, sẵn sàng đảm nhiệm nhiệm vụ tuyên truyền pháp luật tại vùng biển, hải đảo.

5. Trên cơ sở tổng kết Đề án giai đoạn 2017 - 2021, Ban chỉ đạo Đề án cần nghiên cứu những cách làm hay, mô hình điển hình, hoạt động hiệu quả để làm cơ sở nhân rộng, nâng cao công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong thời gian tới.

Huy Hưng