Việc nuôi con nuôi nhằm xác lập quan hệ cha, mẹ và con lâu dài, bền vững, vì lợi ích tốt nhất của người được nhận làm con nuôi, bảo đảm cho con nuôi được nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trong môi trường gia đình.

1. Xác định điều kiện pháp lý của người nhận con nuôi

Điều kiện của người nhận con nuôi: Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ; hơn con nuôi từ 20 tuổi trở lên; có điều kiện về sức khỏe, kinh tế, chỗ ở bảo đảm việc chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con nuôi; có tư cách đạo đức tốt. Trường hợp cha dượng nhận con riêng của vợ, mẹ kế nhận con riêng của chồng làm con nuôi hoặc cô, cậu, dì, chú, bác ruột nhận cháu làm con nuôi thì không áp dụng quy định: hơn con nuôi từ 20 tuổi trở lên; có điều kiện về sức khỏe, kinh tế, chỗ ở bảo đảm việc chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con nuôi;

Những người sau đây không được nhận con nuôi: Đang bị hạn chế một số quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên; đang chấp hành quyết định xử lý hành chính tại cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh; Đang chấp hành hình phạt tù; chưa được xóa án tích về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, nhân phẩm, danh dự của người khác; ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình; dụ dỗ, ép buộc hoặc chứa chấp người chưa thành niên vi phạm pháp luật; mua bán, đánh tráo, chiếm đoạt trẻ em.

Xác định người nhận con nuôi có thuộc một trong những trường hợp có hành vi bị cấm theo Luật Nuôi con nuôi: Trong quá trình xác minh, công chức Tư pháp - hộ tịch xem xét liệu việc nhận con nuôi có nhằm mục đích để hưởng chế độ, chính sách ưu đãi của nhà nước không (ví dụ: cộng điểm vào đại học, hưởng chính sách của con thương binh…), có lợi dụng dụng việc nuôi con nuôi để vi phạm pháp luật hay không?

2. Xác minh, đánh giá hoàn cảnh gia đình, tình trạng chỗ ở và điều kiện kinh tế của người nhận con nuôi

Căn cứ vào văn bản xác nhận hoàn cảnh gia đình, tình trạng chỗ ở và điều kiện kinh tế của người nhận con nuôi, công chức Tư pháp - hộ tịch có trách nhiệm xác minh: Kiểm tra các thông tin về cá nhân, tư cách đạo đức và tính tự nguyện của gia đình nhận con nuôi. Đánh giá điều kiện về nhà ở, xác định điều kiện kinh tế. Điều kiện kinh tế của người nhận con nuôi được đánh giá theo các tiêu chí ổn định của các khoản thu nhập, các khoản tiết kiệm khác (nếu có), tài sản của người nhận con nuôi.

3. Xác định điều kiện của người được nhận làm con nuôi

Người được nhận làm con nuôi là trẻ em dưới 16 tuổi. Trường hợp cha dượng, mẹ kế nhận con riêng của vợ hoặc chồng làm con nuôi; cô, cậu, dì, chú, bác ruột nhận cháu ruột làm con nuôi thì độ tuổi của người được nhận làm con nuôi được tính đến dưới 18 tuổi.

Việc xác minh hoàn cảnh gia đình của trẻ em được cho làm con nuôi là cần thiết nhằm tôn trọng quyền của trẻ em được sống trong môi trường gia đình gốc (gia đình gốc là gia đình của những người có quan hệ huyết thống) trước khi giải quyết việc nuôi con nuôi trong nước. Trẻ em chỉ được cho làm con nuôi người khác khi cha, mẹ đẻ không có khả năng nuôi dưỡng.

4. Trình tự, thủ tục lấy ý kiến của những người liên quan về việc cho trẻ làm con nuôi

Trường hợp trẻ em có cha, mẹ đẻ, công chức Tư pháp- hộ tịch phải lấy ý kiến của cả cha và mẹ đẻ (kể cả trường hợp cha, mẹ đẻ của trẻ em đã ly hôn). Trường hợp cha, mẹ đẻ của trẻ em đã chết, mất tích, mất năng lực hành vi dân sự hoặc không xác định được thì phải được sự đồng ý của người còn lại; nếu cả cha, mẹ đẻ đều đã chết, mất tích, mất năng lực hành vi dân sự hoặc không xác định được thì phải được sự đồng ý của người giám hộ. Việc giám hộ phải được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật về hộ tịch. Trường hợp nhận trẻ em từ đủ 9 tuổi trở lên làm con nuôi phải được sự đồng ý của trẻ em đó. Trường hợp trẻ em ở cơ sở Trợ giúp xã hội thì phải có cả ý kiến đồng ý của giám đốc cơ sở đó với tư cách là người trực tiếp chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ em.

Việc lấy ý kiến của cha, mẹ đẻ, người giám hộ, giám đốc cơ sở Trợ giúp xã hội và trẻ em từ 9 tuổi trở lên phải do UBND cấp xã thực hiện. Mọi giấy thỏa thuận đồng ý cho con làm con nuôi do cha, mẹ đẻ của trẻ em được nhận làm con nuôi tự ý lập đều không có giá trị pháp lý. Công chức Tư pháp- hộ tịch khi tiếp nhận hồ sơ không được tiếp nhận loại giấy tờ thỏa thuận này vì trái quy định pháp luật.

Khi lấy ý kiến của những người liên quan, cần đảm bảo ý kiến được đưa ra một cách tự nguyện, trung thực, không bị ép buộc, không bị đe dọa hay mua chuộc, không vụ lợi, không kèm theo yêu cầu trả tiền hoặc lợi ích vật chất khác, việc cho trẻ em làm con nuôi là giải pháp cuối cùng vì lợi ích tốt nhất của trẻ.

Phan Anh