Ai cũng biết, dù “dây” với “tín dụng đen” dưới bất kì hình thức nào, người vay đều phải trả với lãi suất “cắt cổ” lên đến vài chục phần trăm một tháng. Khi người vay chưa kịp thanh toán, các chủ nợ lập tức nhắn đòi nợ bằng nhiều hình thức, rồi người nhà, người quen cũng bị “khủng bố tinh thần”. Bởi vậy, bên cạnh sự quản lý của cơ quan nhà nước, mỗi người dân cần kiên quyết nói “không” với “tín dụng đen”.
Mới đây, vào ngày 19/12/2023, Công an quận Lê Chân phối hợp với Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao (Công an thành phố) triệt phá ổ nhóm cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự, bắt giữ 2 đối tượng gồm Phạm Huy Th., sinh 1990, trú tại tổ 22, phường Vĩnh Niệm và Lương Vĩnh Th., sinh 1991, ở ngõ 52 Nguyễn Tường Loan, phường Nghĩa Xá (cùng ở quận Lê Chân). Ổ nhóm này hoạt động tinh vi sử dụng ứng dụng trên mạng internet để cho vay và quản lý các khoản vay. Tất cả người có nhu cầu vay tiền được kiểm duyệt nhân thân chặt chẽ thì các đối tượng mới tiến hành giao dịch. Đáng chú ý, lãi suất mà các đối tượng cho vay khá cao, dao động từ 3.000 đồng/triệu đồng/ngày đến hơn 6.000 đồng/triệu/ngày, tương đương với từ 108%/năm đến 250%/ năm.
Đây là một trong các vụ cho vay theo hình thức “tín dụng đen” được lực lượng công an thành phố triệt phá trong thời gian qua.
Theo khoản 1 Điều 468 của Bộ luật Dân sự, lãi suất tối đa là 20%/năm, tức 1,66%/tháng.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 2 Nghị quyết số 01/2021/NQ-HĐTP ngày 20/12/2021 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thì “cho vay lãi nặng” là trường hợp bên cho vay cho bên vay vay tiền với mức lãi suất gấp 05 lần trở lên mức lãi suất cao nhất quy định tại khoản 1 Điều 468 của Bộ luật Dân sự."
Thực tế, “tín dụng đen” là một hình thức cho vay nặng lãi từ các tổ chức, cá nhân thực hiện nhưng không đăng ký kinh doanh và không được sự cấp phép của nhà nước. Thời gian qua, các đơn vị chức năng của Bộ Công an, Công an thành phố triệt phá nhiều băng nhóm, tổ chức hoạt động cho vay với quy mô lớn, nhưng loại tội phạm này vẫn còn tiềm ẩn nhiều phức tạp, ngày càng tinh vi và biến tướng hơn. Trong 3 quý năm 2023, lực lượng Công an thành phố tiếp nhận tố giác và triệt phá 10 vụ với 14 đối tượng bị khởi tố về tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự; xử lý hành chính 2 vụ/2 đối tượng về hành vi cho vay vượt quá tỷ lệ lãi suất theo quy định của Bộ luật Dân sự. So với cùng kỳ năm 2022, tỷ lệ điều tra khám phá tăng 42% (10/7 vụ).
Khuyến khích người dân tố giác tội phạm
Theo tìm hiểu của phóng viên, hoạt động “tín dụng đen” vẫn len lỏi trên địa bàn thành phố, núp bóng nhiều dưới hình thức cửa hàng cho vay cầm đồ, lãi suất cao. Chưa nói đến rất nhiều nhóm sử dụng công nghệ cao, cho vay nặng lãi qua app không có địa điểm cố định, địa bàn cụ thể, khó xử lý trên mạng internet. Trung tá Phạm Ngọc Anh, Đội trưởng Đội cảnh sát hình sự (Công an quận Ngô Quyền) cho biết: Hiện nay, các đối tượng cho vay nặng lãi hoạt động dưới nhiều hình thức qua website, nền tảng mạng xã hội hoặc tại các cửa hàng cho vay cầm đồ với nhiều chiêu thức tinh vi bóc tách lãi suất và các khoản phụ phí để “lách luật”. Theo quy định tại điều 201 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), hành vi cho vay với lãi suất gấp 5 lần mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật Dân sự, thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng trở lên hoặc dưới mức đó nhưng đã bị xử phạt hành chính, có thể bị phạt đến 3 năm tù tùy theo hậu quả vi phạm. Đề nghị người dân nâng cao nhận thức, phát huy tinh thần tố giác loại tội phạm cho vay lãi nặng này.
Thực tế, “tín dụng đen” vẫn tồn tại bởi một bộ phận người dân chưa hiểu hoặc khó tiếp cận thuận lợi với các dịch vụ tín dụng hợp pháp. Để mở rộng kênh tín dụng chính thức, tăng khả năng tiếp cận vốn cho người dân, ngày 28/6/2023, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước ban hành Thông tư số 06/2023/TT-NHNN quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng. Thông tư bổ sung một mục riêng quy định cụ thể về hoạt động cho vay bằng phương tiện điện tử của tổ chức tín dụng đối với khách hàng và sửa đổi, bổ sung một số điều khoản khác để phù hợp hình thức cho vay này, nhằm tạo thuận lợi hơn nữa cho tổ chức tín dụng trong việc triển khai hoạt động bằng phương tiện điện tử.
Anh Nguyễn Văn Hùng, ở xã Tân Dương (huyện Thủy Nguyên) bày tỏ: Hai vợ chồng anh là công nhân nên tài chính khó khăn, có những lúc cần tiền gấp anh cũng tìm đến các công ty tài chính thuộc các ngân hàng, thay vì vay nóng chịu lãi cao của cá nhân theo kiểu “tín dụng đen”. Tuy nhiên, anh mong các thủ tục vay sẽ đơn giản hơn để thuận tiện hơn cho người dân khi có nhu cầu.
Đẩy mạnh các công ty tài chính, hệ thống tín dụng cho vay tiêu dùng là một trong các giải pháp để đẩy lùi “tín dụng đen”. Tuy nhiên đến nay, giải pháp này vẫn chưa phát huy nhiều hiệu quả trong thực tế. Do đó, hệ thống pháp luật cần được hoàn thiện về hoạt động của các tổ chức tín dụng tạo điều kiện cho người có nhu cầu tiếp cận tín dụng dễ dàng hơn. Bên cạnh đó, mỗi người dân cần nghiêm túc trong việc thanh toán các khoản vay, nói không với “tín dụng đen” và chủ động tham gia tố giác tội phạm.
Phạm Hải Vân (Phóng viên Báo Hải Phòng)