Thức ăn đường phố từ lâu đã trở thành quen thuộc bởi nó đáp ứng nhu cầu của một bộ phận không nhỏ cư dân sống ở khu vực thành thị, nhất là những người lao động làm nghề tự do, học sinh, sinh viên… Trên các tuyến phố, thường dễ dàng bắt gặp các quầy bán thức ăn với đủ loại thực phẩm như: xúc xích, thịt nướng, thịt viên chiên, nem chua rán; các loại nước uống đóng chai hoặc tự chế biến như nước ép, trà đào, trà tắc... Bên cạnh việc tiện lợi, thức ăn đường phố cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây mất an toàn thực phẩm, từ đó đặt ra yêu cầu siết chặt quản lý đối với các hoạt động thuộc lĩnh vực này.
Còn nhiều “lỗ hổng” trong việc quản lý thức ăn đường phố
Điều 31, Điều 32 Luật An toàn thực phẩm quy định các điều kiện đối với cơ sở kinh doanh thức ăn đường phố, như: Phải cách biệt nguồn gây độc hại, nguồn gây ô nhiễm; thực phẩm phải được bày bán trên bàn, giá, kệ, phương tiện bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, mỹ quan đường phố; nguyên liệu chế biến thức ăn đường phố phải bảo đảm an toàn thực phẩm, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng; dụng cụ ăn uống, chứa đựng thực phẩm phải bảo đảm an toàn vệ sinh… Nhưng trên thực tế, rất ít các cơ sở kinh doanh thức ăn đường phố đảm bảo đầy đủ theo quy định của pháp luật. Để tăng lợi nhuận, không ít các cơ sở sử dụng nguồn nguyên liệu không rõ nguồn gốc, xuất xứ dẫn tới chất lượng không đảm bảo.
Dịch vụ ăn uống, kinh doanh thức ăn đường phố do chính quyền địa phương quản lý nhưng với đặc điểm thường xuyên có sự biến động về địa điểm kinh doanh và chủ yếu hoạt động ngoài giờ hành chính nên việc kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm của các cơ quan chức năng đối với loại hình dịch vụ này còn gặp không ít khó khăn.
Tại Hải Phòng, thức ăn đường phố rất phổ biến, nhất là khi dịch vụ food - tour phát triển… Nguy cơ ngộ độc thực phẩm do thức ăn đường phố tăng cao hơn trong mùa hè với kiểu thời tiết đặc trưng nắng nóng, nhiệt độ và độ ẩm cao, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn, gây ra tình trạng ô nhiễm và làm thức ăn nhanh chóng ôi thiu nếu không được bảo quản cẩn thận. Mặt khác, đa phần các hàng quán bán thức ăn đường phố được chế biến trong không gian nhỏ, món ăn chế biến sẵn để ở nhiệt độ thường trong một khoảng thời gian dài. Chính điều này đã khiến thức ăn đường phố tiềm ẩn nhiều nguy cơ ô nhiễm, không đảm bảo an toàn thực phẩm.
Theo báo cáo của Sở Y tế thành phố, hằng năm, các đợt kiểm tra chủ yếu được triển khai tập trung vào một số dịp trong năm, như: Tháng an toàn vệ sinh thực phẩm, dịp Tết Trung thu hay Tết Nguyên đán... Tuy nhiên, do thiếu kinh phí hoạt động dẫn đến việc kiểm tra an toàn thực phẩm, trong đó có thức ăn đường phố tại cơ sở chưa hiệu quả, nhất là các thiết bị test nhanh phục vụ kiểm tra an toàn thực phẩm, như: phát hiện hàn the, hóa chất bảo vệ thực vật… Việc thành lập các đoàn liên ngành ở cơ sở còn mang tính phong trào, không thường xuyên, liên tục; ít có kiểm tra theo chuyên đề. Khi phát hiện hành vi sai phạm, việc xử phạt vi phạm hành chính rất hạn chế hoặc nếu có xử phạt thì mức phạt cũng chưa mang tính răn đe nghiêm khắc đối với các tổ chức hay cá nhân vi phạm.
Quản lý thức ăn đường phố - Cần đồng loạt “vào cuộc”
Nhằm thực hiện Chỉ thị số 34/CT-TTg ngày 11/12/2014 của Thủ tướng Chính phủ về việc tiếp tục đẩy mạnh công tác bảo đảm an toàn thực phẩm và phòng, chống ngộ độc thực phẩm trong tình hình mới, ngày 24/4/2025, Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng ban hành Quyết định số 1283/QĐ-UBND về kiểm tra liên ngành an toàn thực phẩm đợt “Tháng hành động vì an toàn thực phẩm” năm 2025. Theo đó, thành lập 03 Đoàn kiểm tra liên ngành an toàn thực phẩm, thực hiện kiểm tra theo chế độ định kỳ. Trường hợp cần thiết, các đoàn sẽ tiến hành kiểm tra đột xuất nhằm kịp thời phát hiện và xử lý các vi phạm về an toàn thực phẩm. Nội dung kiểm tra tập trung vào việc thực hiện Chỉ thị 34/CT-TTg. Trọng tâm kiểm tra trong “Tháng hành động vì an toàn thực phẩm” năm 2025 là bếp ăn tập thể, dịch vụ ăn uống, thức ăn đường phố. Thông qua việc kiểm tra nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm, nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Bên cạnh đó, để kiểm soát, quản lý chặt chẽ an toàn thực phẩm đối với thức ăn đường phố, cần triển khai các giải pháp một cách đồng bộ, như: Các cơ quan chức năng tiến hành việc kiểm tra, đánh giá chất lượng thức ăn đường phố một cách nghiêm túc, kịp thời. Điều 33 Luật An toàn thực phẩm quy định về trách nhiệm quản lý kinh doanh thức ăn đường phố, theo đó: “Bộ trưởng Bộ Y tế quy định cụ thể điều kiện bảo đảm an toàn thực phẩm trong kinh doanh thức ăn đường phố. Ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm quản lý hoạt động kinh doanh thức ăn đường phố trên địa bàn”. Bởi vậy, các địa phương cần dành một khoản kinh phí hợp lý đầu tư cơ sở vật chất, cải thiện môi trường tại các khu vực công cộng như chợ, bến tàu, bến xe, cổng trường, khu vui chơi giải trí; tổ chức tập huấn kiến thức về an toàn thực phẩm thức ăn đường phố và yêu cầu chủ các cơ sở ký cam kết bảo đảm an toàn thực phẩm, ràng buộc trách nhiệm cụ thể, nếu vi phạm sẽ bị đình chỉ kinh doanh.
Chủ cơ sở tham gia kinh doanh, chế biến thức ăn đường phố cần thiết có kiến thức về an toàn thực phẩm và định kỳ tham gia các lớp tập huấn theo quy định. Đối với mỗi cơ sở, nguyên liệu đầu vào cần đảm bảo truy xuất nguồn gốc khi cần thiết.
Mặt khác, tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về quyền, trách nhiệm, vai trò của mình đối với an toàn thực phẩm thức ăn đường phố; trong trường hợp phát hiện cơ sở có dấu hiệu vi phạm cần nhanh chóng phản ánh tới chính quyền địa phương để cơ quan chức năng có biện pháp xử lý nghiêm minh đối với mọi hành vi vi phạm...
Phạm Thị Liên - Trường Chính trị Tô Hiệu Hải Phòng