Việc đóng tạm ứng án phí là điều kiện để Tòa án thụ lý vụ án khi nguyên đơn khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết vụ án dân sự, tuy nhiên theo Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14 ngày 30/12/2016 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định về mức thu, miễn, giảm, thu, nộp, quản lý và sử dụng án phí và lệ phí Tòa án (Nghị quyết 326) thì có một số trường hợp được miễn đóng tiền tạm ứng án phí, án phí như đối với trẻ em, người cao tuổi.

Theo Điều 2 Luật Người cao tuổi 2009 quy định: “Người cao tuổi được quy định trong Luật này là công dân Việt Nam từ đủ 60 tuổi trở lên”.

Theo điểm đ khoản 1 Điều 12 và khoản 1 Điều 14 Nghị quyết 326 quy định: Những trường hợp sau đây được miễn nộp tiền tạm ứng án phí, án phí:… đ) Trẻ em; cá nhân thuộc hộ nghèo, cận nghèo; người cao tuổi; người khuyết tật; người có công với cách mạng; đồng bào dân tộc thiểu số ở các xã có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; thân nhân liệt sĩ được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận gia đình liệt sĩ.

Theo Điều 14, người đề nghị được miễn, giảm tạm ứng án phí, tạm ứng lệ phí Tòa án, án phí, lệ phí Tòa án thuộc trường hợp quy định tại Điều 12, Điều 13 của Nghị quyết này phải, có đơn đề nghị nộp cho Tòa án có thẩm quyền kèm theo các tài liệu, chứng cứ chứng minh thuộc trường hợp được miễn, giảm.

Như vậy, người cao tuổi là đối tượng được miễn nộp tạm ứng án phí, án phí khi có đơn đề nghị miễn nộp tạm ứng án phí, án phí. Tuy nhiên, hiện nay quy định này cũng phát sinh nhiều bất cập do đối tượng khởi kiện là người cao tuổi xảy ra nhiều và liên quan đến các tranh chấp có mâu thuẫn phức tạp liên quan đến đất đai và tài sản có giá trị lớn.

Mặt khác, không phải người cao tuổi nào cũng có hoàn cảnh khó khăn, đối với những người cao tuổi là đương sự trong các vụ án tranh chấp tài sản lớn nhưng họ vẫn được miễn án phí, là chưa phù hợp, dù họ có đủ hoặc dư khả năng đóng án phí làm mất đi một khoản thu cho ngân sách nhà nước và gây khó khăn trong quá trình giải quyết vụ án.

Án phí là số tiền không những là nguồn thu của ngân sách nhà nước mà còn là số tiền mà người “thua kiện” phải đóng khi giải quyết vụ án nên nguyên đơn, bị đơn và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan sẽ rất cân nhắc để xem hướng giải quyết nào là có lợi cho họ nhất để không phải mất tiền án phí.

Để đảm bảo phù hợp với thực tiễn, cần sửa đổi bổ sung Nghị quyết 326 theo hướng đối tượng được miễn án phí là người cao tuổi thì cần có thêm điều kiện là có hoàn cảnh khó khăn (có xác nhận của chính quyền địa phương) mới được miễn án phí. Như vậy, vừa đảm bảo đúng đối tượng được miễn án phí  vừa giúp ngân sách nhà nước có thêm được một nguồn thu phù hợp quy định.

Thu Huyền