“Dân số là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; công tác dân số là nhiệm vụ vừa cấp thiết, vừa lâu dài”. Đây là nội dung được nêu tại Nghị quyết số 21 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa 12.

Những thuận lợi cơ bản

Công tác dân số của nước ta hiện nay đang đứng trước nhiều cơ hội mới. Ngày 25-10-2017, tại Hội nghị lần thứ sáu,  Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 12 đã ban hành Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới; Ngày 31-12-2017, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 137/NQ-CP về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 21-NQ/TW và Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030. Đây là những văn bản quan trọng, định hướng cho công tác dân số trong thời gian tới.

Theo báo cáo của Tổng cục dân số: Quy mô dân số hiện nay nước ta là 96,2 triệu người; tỷ lệ tăng dân số là 1,56%; mức sinh thay thế vẫn được duy trì trên toàn quốc; tỷ số giới tính khi sinh là 111,5 trẻ trai/100 trẻ gái; hơn 4 triệu người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ ít nhất 1 lần/năm; 95% người cao tuổi có thẻ bảo hiểm y tế; tầm vóc, thể lực của người dân được cải thiện; chất lượng dân số từng bước được nâng lên… Những kết quả nêu trên là những thuận lợi cơ bản, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao chất lượng sống của người dân.

Những khó khăn, thách thức

Tuy nhiên, công tác dân số của nước ta còn đứng trước không ít khó khăn, thách thức. Những vấn đề còn tồn tại như: Tỷ lệ chênh lệch mức sinh giữa các vùng miền; mất cân bằng giới tính khi sinh ngày càng gia tăng; tình trạng già hóa dân số thuộc hàng nhanh nhất thế giới; “bài toán” về tận dụng cơ cấu dân số vàng để phát triển kinh tế - xã hội chưa được giải quyết triệt để.

Một trong những khó khăn trong chính sách dân số giai đoạn hiện nay chính là chuyển trọng tâm chính sách dân số từ “kế hoạch hóa gia đình” sang “dân số và phát triển”, đặt dân số trong mối quan hệ chặt chẽ với các yếu tố khác như kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh…

Mặt khác, hệ thống tổ chức làm công tác dân số có sự xáo trộn khi Trung tâm Dân số được sáp nhập vào Trung tâm Y tế đa chức năng. Việc thay đổi tổ chức bộ máy không chỉ thực hiện tại tuyến huyện mà một số tỉnh, thành phố còn xây dựng đề án giải thể Chi cục Dân số để chuyển thành Phòng Dân số thuộc Sở Y tế. Điều này đã tác động không nhỏ đến tâm tư và trách nhiệm trong công việc của đội ngũ những người làm công tác dân số cả nước, nhất là đội ngũ cán bộ dân số cơ sở.

Giải pháp tổng thể

Những mục tiêu quan trọng mà công tác dân số hướng đến trong thời gian tới, đó là: chủ động duy trì mức sinh thay thế; giảm chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh; quản lý chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, thích ứng với già hóa dân số; nâng cao chất lượng dân số đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và sự phát triển nhanh, bền vững của đất nước.

Về công tác truyền thông, cần tập trung đẩy mạnh các hoạt động thông tin, tuyên truyền về việc chuyển đổi hành vi về công tác dân số ở các cấp, tạo nên sự đồng thuận trong xã hội.

Về việc kiểm soát tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, cần thực hiện nghiêm Quyết định số 468/QĐ-TTg ngày 23-3-2016 của Thủ tướng Chính phủ về Đề án kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh tại các tỉnh, thành phố, tập trung vào các tỉnh, thành phố có tỷ số giới tính khi sinh trên 110 trẻ trai/100 trẻ gái; duy trì và nhân rộng mô hình “Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân” tại các địa phương; xây dựng và thí điểm các hoạt động chăm sóc sức khỏe người cao tuổi; tiếp tục thực hiện sàng lọc trước sinh và sơ sinh trên toàn quốc… Đồng thời, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nhằm phát hiện các vi phạm về siêu âm và lựa chọn giới tính khi sinh.

                                                                                                                                  Phạm Đức