Thuốc lá không chỉ tàn phá cơ thể của người hút mà ngay cả người không hút nhưng khi hít phải khói thuốc lá, người hít cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Trong khói thuốc lá chứa hơn 7.000 loại hoá chất, trong đó có hơn 200 loại có hại cho sức khoẻ, bao gồm chất gây nghiện và các chất gây độc. Tác hại thuốc lá làm tăng tỷ lệ tử vong từ 30% đến 80%, chủ yếu là do các bệnh ung thư (ung thư phổi), bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, các bệnh tim mạch… Bên cạnh đó, hút thuốc lá không chỉ làm tổn hại tới sức khỏe của người sử dụng, mà kéo theo nó là những hệ lụy: làm tăng gánh nặng kinh tế đối với các quốc gia, tổn hao kinh tế đối với gia đình. Theo thống kê của tổ chức y tế thế giới, với số lượng người hút thuốc lá và người hít phải khói thuốc thụ động như vậy đã gây ra hậu quả nặng nề, có tới hơn 40.000 ca tử vong mỗi năm, đây là con số rất đáng báo động, số người chết vì thuốc lá còn nhiều hơn cả số người chết vì tai nạn giao thông và đại dịch HIV/AIDS ở nước ta hàng năm và nếu không có các biện pháp ngăn chặn kịp thời thì con số này có thể lên tới 70.000 người tử vong do thuốc lá vào năm 2030.

Nhằm thực hiện nghiêm các quy định về phòng, chống tác hại của thuốc lá, Nhà nước đã ban hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 và Nghị định số 117/2020/NĐ-CP ngày 28/9/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế ra đời có ý nghĩa hết sức quan trọng, trong đó có một số quy định xử phạt hành chính về cấm hút thuốc lá. Tiểu phẩm dưới đây với tên gọi: “Hút thuốc lá cũng bị phạt tiền” sẽ giúp người đọc có thêm những thông tin cần thiết về vấn đề này

I. Nhân vật

- Anh Hải

- Quỳnh: Con trai anh Hải

- Sơn: Bạn của anh Hải

- Chị Thủy: Chủ hàng tạp hóa

- Anh Thanh: Bí thư đoàn thanh niên

II. Nội dung tiểu phẩm

Nhà anh Hải nằm ven con đường quốc lộ dẫn vào xã. Anh Hải trạc tuổi trung niên đang cùng mấy người bạn ngồi đánh cờ tướng trên bộ bàn ghế kê ngoài phòng khách. Trên mặt bàn, ấm chén pha trà vứt bề bộn, mùi khói thuốc lá nồng nặc trong căn phòng khách nhỏ rộng khoảng 15m2.

Quỳnh, cậu con trai lớn của anh Hải đang học lớp 9 vừa giúp mẹ đưa hàng ra chợ về, vừa đi vào đến sân, đang dựng xe, anh Hải đang đánh cờ, nghe tiếng động nhìn ra sân thấy con trai, anh Hải gọi vào hỏi.

Anh Hải: Con đi đưa hàng cho mẹ về à? Mẹ con có dặn gì không?

Quỳnh: Lát mẹ con về, mẹ con dặn tí bố đi với mẹ con đi thăm người ốm.

Anh Hải rít hơi thuốc, tay cầm quân cờ và dường như không quan tâm đến việc vợ dặn chuẩn bị đi thăm người ốm. Trên bàn trà, những người chơi cờ tướng người nào người nấy cũng điếu thuốc trên miệng, từng hơi kéo vào rồi xả ra. Anh Hải lấy tờ 50 nghìn đồng đưa cho Quỳnh rồi bảo.

Anh Hải: Bố đang bận, thăm nom gì để mẹ con tự đi, cầm tiền sang nhà bác Thủy mua cho bố bao thuốc lá TL.

Sơn là bạn đánh cờ của anh Hải, thấy anh Hải bảo Quỳnh đi mua thuốc, Sơn quay lại nhìn Quỳnh rồi nhắc khẽ

Sơn: Mua thuốc TL bao mềm nhé cu! Này nhé mua về bao nguyên không được thiếu điếu nào đâu thằng quỷ.

 Quỳnh: (vê vê tờ 50 nghìn trên tay, rồi đưa lên quẹt qua mũi cười ngạo nói với Sơn): Chú lại trêu cháu hả, dạo này cháu dùng kenk rồi, không dùng bình dân đâu.

Cầm tiền bố đưa, Quỳnh phóng xe vút ra ngoài để đi mua thuốc lá. Cửa hàng nhà chị Thủy hôm nay vắng vẻ hơn mọi khi. Đến cửa hàng nhà chị Thủy, Quỳnh gọi to vào.

Quỳnh: Bác Thủy ơi, bác bán cháu một bao Kenk và một bao TL mềm.

Chị Thủy: Này nhé, bác không có bán nợ đâu đấy.

Quỳnh (rút tiền từ trong túi chìa ra đưa cho chị Thủy): Đây “xiền” đây, cháu trả nợ 1 bao hôm trước và hôm nay.

Chị Thủy nhìn Quỳnh đang rút tiền từ trong túi quần ra, có vẻ thấy vui, liền đi ra chỗ để thuốc lá, lấy thuốc đưa cho Quỳnh.

Chị Thủy: Kiếm được vụ gì mà nay thấy cháu nhiều tiền thế?

Quỳnh (có vẻ tự đắc, vênh mặt, tay đưa tiền cho Chị Thủy): Bác cứ trêu cháu, cháu đi mua hộ thuốc lá cho bố cháu thôi.

Quỳnh nhận thuốc lá từ tay chị Thủy, cầm bao thuốc Quỳnh bóc bao kenk và châm hút, những hơi thuốc kéo nghiền thật sâu và xả ra hơi thật dài. Đúng lúc đó, anh Thanh - Bí thư đoàn thanh niên của xã đi qua, nhìn thấy chị Thủy đưa cho Quỳnh mấy bao thuốc, rồi trước cửa hàng lại treo cả biển quảng cáo bán thuốc lá, anh khéo léo nhắc nhở:

Anh Thanh: Chị Thủy này, việc buôn bán thuốc lá như bây giờ của cửa hàng là có vi phạm rồi đấy.

Chị Thủy (nhíu mày): Thế ạ! Em có biết đâu, lâu nay em vẫn bán mà có sao đâu!

Anh Thanh: (cười rồi nói): Chị treo biển quảng cáo để ở trước cửa hàng thế kia là vi phạm vào Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012, vì theo quy định tại khoản 2 Điều 9 nghiêm cấm hành vi quảng cáo, khuyến mại thuốc lá, tiếp thị thuốc lá trực tiếp tới người tiêu dùng dưới mọi hình thức.

Quỳnh trên tay vẫn mấy bao thuốc, đi gần lại chỗ chị Thủy đứng nghe.  Anh cán bộ tiến lại gần Quỳnh, đưa tay vỗ vỗ vai cậu ta:

Anh Thanh: Đặc biệt khoản 4, 5, 6 Điều 9 Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 cũng quy định nghiêm cấm người chưa đủ 18 tuổi sử dụng, mua, bán thuốc lá; Sử dụng người chưa đủ 18 tuổi mua, bán thuốc lá và nghiêm cấm việc bán, cung cấp thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi.

Như vậy, chị đã bán thuốc lá cho người chưa thành niên, dù là cháu mua để sử dụng hay mua hộ cho người khác thì cũng bị nghiêm cấm. Sắp tới Nhà nước sẽ có nhiều biện pháp để xử phạt các trường hợp vi phạm điều cấm. Chị Thủy cũng phải lưu ý chấp hành.

Chị Thủy (phân bua): Tôi biết thuốc lá rất có hại cho sức khỏe, nhưng thấy mọi người bán thì tôi cũng bán thôi… thật ra loại hàng này tôi cũng chỉ bán phụ thêm thôi, anh thấy đấy, cửa hàng của tôi chủ yếu là bán các loại hàng tiêu dùng thiết yếu cho bà con quanh đây. Với nói thế thôi chứ, tôi có thấy quy định nào về phạt bán thuốc lá đâu chú?

Anh Thanh: Thế thì chị chưa biết rồi, Điều 26 Nghị định số 117/2020/NĐ-CP ngày 28/9/2020 của Chính phủ quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực y tế đã quy định rất rõ, hành vi bán, cung cấp thuốc lá không đúng quy định sẽ bị phạt tiền rất nặng, cụ thể như sau:

“1. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với hành vi không có biển thông báo không bán thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi tại điểm bán của đại lý bán buôn, đại lý bán lẻ thuốc lá.

2. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:

a) Trưng bày quá một bao hoặc một tút hoặc một hộp của một nhãn hiệu thuốc lá tại đại lý bán lẻ, điểm bán lẻ thuốc lá;

b) Bán, cung cấp thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi;

c) Bán, cung cấp thuốc lá không ghi nhãn, không in cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá theo quy định của pháp luật. Trường hợp bán thuốc lá không ghi nhãn, không in cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá là thuốc lá nhập lậu, thuốc lá giả thì thực hiện xử phạt theo quy định của pháp luật về hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

3. Hình thức xử phạt bổ sung:

Đình chỉ hoạt động kinh doanh có liên quan đến hành vi vi phạm trong thời hạn từ 01 tháng đến 03 tháng đối với các hành vi quy định tại khoản 2 Điều này.

4. Biện pháp khắc phục hậu quả:

Buộc thu hồi và loại bỏ yếu tố vi phạm đối với thuốc lá không ghi nhãn, không in cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá đối với hành vi quy định tại điểm c khoản 2 Điều này. Trường hợp không loại bỏ được yếu tố vi phạm thì buộc tiêu hủy”.

Chị Thủy: Ối, phạt nặng vậy cơ ạ. Tôi cũng chỉ biết là không nên hút nhiều thuốc lá thôi chứ cũng không nghĩ là bán thuốc lá cũng bị xử phạt nặng như vậy. Thôi, Quỳnh ạ, cháu còn ít tuổi nên bỏ thuốc lá đi cháu ạ, hút thuốc lá rất có hại cho sức khỏe, không chỉ cho bản thân người dùng đâu mà ảnh hưởng những người xung quanh nữa và cả giống nòi của chúng ta nữa. Cháu hút thuốc lá, bác vì hám tiền bán cho cháu giờ bác đã vi phạm pháp luật rồi đây.

Quỳnh tay cầm hai bao thuốc, nhìn về phía anh Thanh, rồi lại quay sang nhìn chị Thủy.

Quỳnh: Cháu thấy cũng bình thường mà, cô không bán thì cháu đi mua chỗ khác vậy, mà cũng có phải mình cô bán đâu, ở đây đến cửa hàng tạp hóa nào hỏi mà chẳng có bán thuốc lá.

Anh Thanh: Em nói như vậy là không được đâu nhé. Em có biết, Chính phủ đã quy định rõ các vi phạm quy định khác về phòng, chống tác hại của thuốc lá. Khoản 1 Điều 29 Nghị định số 117/2020/NĐ-CP quy định:

“1. Cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 200.000 đồng đến 500.000 đồng đối với người từ đủ 16 tuổi nhưng chưa đủ 18 tuổi có hành vi sử dụng thuốc lá”.

Như vậy, em có thấy pháp luật quy định rõ người từ đủ 16 tuổi nhưng chưa đủ 18 tuổi có hành vi sử dụng thuốc lá thì sẽ bị phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 200.000 đồng đến 500.000 đồng hay không? Anh chỉ cần báo cán bộ, công an xã là em khó tránh khỏi bị xử phạt hành chính đấy.

Quỳnh: Ấy ấy anh đừng làm vậy, tại bố em cứ suốt ngày sai đi mua thuốc lá, vì tò mò nên cũng hút thử thế rồi nghiện lúc nào không hay. Em cũng biết hút thuốc lá có hại cho sức khỏe, nhưng em chỉ thi thoảng mới dám hút thôi. Thật đấy anh Quỳnh ạ.

Chị Thủy cảm thấy xấu hổ đi về phía Quỳnh lấy lại mấy bao thuốc vừa bán cho Quỳnh.

Chị Thủy: Ừ, từ giờ bác không bán thuốc lá nữa, nghe cháu nói bác cảm thấy áy náy lắm, mình buôn bán kiếm lời nhưng cũng phải tuân thủ các quy định của pháp luật. Bác trả lại cháu tiền mua thuốc, mang về trả cho bố nhé!

Nói xong chị Thủy đi về phía trước cửa hàng, gỡ biển quảng cáo thuốc lá cất đi. Anh Thanh mỉm cười, rồi quay lại nói với Quỳnh:

Anh Thanh: Em chưa đủ 18 tuổi, là người chưa thành niên mà bố sai đi mua thuốc là bố cháu đã vi phạm đấy, pháp luật nghiêm cấm mọi hành vi sử dụng trẻ em dưới 18 tuổi đi mua và sử dụng thuốc lá. Về nhà, em nói lại như vậy cho bố nghe nhé, lần sau bố lại sai đi mua thuốc lá là phải cương quyết từ chối nhớ chưa!

Quỳnh nhìn anh Thanh rồi liếc mắt nhìn sang chị Thủy với vẻ như đã hiểu thêm một điều mới, học thêm bài học bổ ích. Quỳnh mở cốp đem trả lại chị Thủy những bao thuốc đó, rồi nhìn anh Thanh nói:

Quỳnh: Bố em chắc sẽ mắng em, những em đã hiểu rồi, bố con em đều sai, em sẽ nói với bố em.

Anh Thanh: Quỳnh ạ, em còn nhỏ tuổi đừng nên hút thuốc lá. Trong khói thuốc lá có đến 7.000 chất độc hóa học, trong đó phần lớn đều là các chất độc hại, dù là hút thuốc lá trực tiếp hay hút thuốc lá thụ động do hít phải khói thuốc từ môi trường xung quanh, đều có những ảnh hưởng đến sức khỏe, càng về lâu về dài mức độ ảnh hưởng sẽ càng tăng lên, chính vì vậy, có thể nói hút thuốc lá chính là kẻ thủ của sức khỏe.

Nói về tác hại của thuốc là, nguy hiểm nhất là tác động lên tim, phổi. Nhiều nghiên cứu khoa học đã chỉ ra, hút thuốc là là nguyên nhân chính gây ra khoảng 25 căn bệnh khác nhau cho người hút thuốc. Trong đó có nhiều bệnh nguy hiểm như ung thư, bệnh tim mạch, bệnh hô hấp và những ảnh hưởng tới sức khoẻ sinh sản.

Ở người hút thuốc lá, thường bị suy yếu chức năng niêm mạc phế quản hơn người không hút thuốc, do đó tác động từ khói thuốc hay từ  môi trường ô nhiễm gây ra các bệnh về đường hô hấp sẽ cao hơn khoảng 10 lần so với người không hút thuốc. Đồng thời cũng rất dễ dẫn đến viêm phổi tắc nghẽn mãn tính và ung thư phổi. Mức độ nguy cơ mắc bệnh phụ thuộc vào thời gian và số lượng sử dụng thuốc. Hút thuốc càng nhiều, thời gian càng dài thì nguy cơ mắc bệnh càng cao. Theo thống kê cũng đã cho thấy có tới 90% bệnh nhân mắc ung thư phổi, lao phổi và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính có liên quan đến thuốc lá.

Quỳnh: Ôi nguy hiểm anh nhỉ?

Anh Thanh: Còn điều này anh muốn nói với em, đối với thanh thiếu niên, hút thuốc lá ngoài việc ảnh hưởng đến đường hô hấp và dễ mắc các bệnh vệ tim phổi, còn có những ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe sinh sản. Hút thuốc lá có thể dẫn đến suy giảm khả năng sinh sản ở cả nam và nữ.

Đấy, tác hại của thuốc lá đến sức khỏe con người là khôn lường. Lúc nào gặp bố em, anh cũng sẽ nói thêm, điều này là tốt cho sức khỏe cả nhà em mà. Thế nhé, cố gắng lên!

Quỳnh: Hôm nay hai bố con em đều sai, may nhờ có anh em đã hiểu ra, em cảm ơn anh nhiều.

Rồi Quỳnh phóng xe về nhà, thấy một mình bố đang dọn dẹp nhà cửa. Thấy Quỳnh về tay không, anh Hải dừng tay nói:

Anh Hải: Sai con đi mua thuốc lá mà đi đâu giờ này mới về, lại tay không thế kia, không mua được thuốc thì tiền để đâu hay lại nướng vào game hết rồi!

Quỳnh (ngồi xuống bậc thềm, giọng trùng xuống): Con trả lại bố tiền đây. Hôm nay, con đi mua thuốc lá cho bố gặp anh Thanh - cán bộ đoàn của xã mình, anh ấy đã phân tích cho con thấy những quy định của pháp luật liên quan đến phòng, chống tác hại của thuốc lá. Con thấy hai bố con mình đã làm một việc sai đấy, từ giờ bố bỏ thuốc đi, hút thuốc lá có ích gì đâu chỉ hại cho sức khỏe thôi. Để con lấy cho bố xem cái này, họ cảnh báo tác hại của thuốc lá cực hay.

Nói rồi, Quỳnh đi vào bàn học của mình, lục lọi lấy ra một tờ giấy A4 trên đó vẽ hình ảnh những điếu thuốc lá đang cháy và độ dài ngắn dần của thuốc lá tỷ lệ thuận với tuổi thọ của người hút nó.

Anh Hải (nhìn bức hình, xoa đầu con và vỗ vai): Ái chà, cu cậu này lớn lúc nào bố không biết, được rồi bố hứa với con từ nay bố sẽ bỏ thuốc lá.

Quỳnh: Bố ạ, nhất định hai bố con mình phải bỏ thuốc lá vì nếu không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của 2 bố con mình mà còn ảnh hưởng đến cả mẹ và em nữa.

Anh Hải: Con nói thế nào chứ, mẹ và em con có hút thuốc đâu mà ảnh hưởng?

Quỳnh: Bố ơi, khói thuốc gây hại cho cơ thể theo nhiều cách khác nhau. Hôm nay con mới nghe trên loa truyền thanh của xã tuyên truyền người lớn tiếp xúc với khói thuốc có thể gặp phải bệnh về tim mạch như huyết áp cao, xơ vữa động mạch, đau tim hoặc đột quỵ; các vấn đề về phổi như rối loạn phổi tắc nghẽn mãn tính và hen suyễn; tăng nguy cơ ung thư phổi và ung thư não, bàng quang, dạ dày… Trẻ em tiếp xúc với khói thuốc có nhiều khả năng bị thường xuyên ho, hắt hơi, khó thở hoặc các vấn đề về hô hấp khác; thường xuyên bị nhiễm trùng tai; các cơn hen suyễn thường xuyên và nghiêm trọng hơn; nhiễm trùng đường hô hấp, chẳng hạn như viêm phế quản hoặc viêm phổi; thiệt hại cho mắt (như đục thủy tinh thể) và răng (như sâu răng); vấn đề về học tập và hành vi...

Anh Hải: Vậy là hai bố con ta sai rồi, nhưng may là chúng ta đã hiểu ra điều đó sớm con ạ, và từ giờ bố con mình cũng sửa thôi. Hai bố con cùng nhìn nhau cười to.