Thưa cùng Quý vị!

Trong thời đại công nghệ số 4.0, cùng với sự phát triển như vũ bão của Internet, xu hướng kinh doanh trực tuyến hay bán hàng online đã đem lại hiệu quả kinh tế cho rất nhiều ngành nghề kinh doanh tại Việt Nam.

Hiện nay, thị trường thương mại điện tử ngày càng rộng mở với nhiều mô hình, chủ thể tham gia, các chuỗi cung ứng cũng đang dần thay đổi theo hướng hiện đại hơn khi có sự hỗ trợ từ số hóa và công nghệ thông tin. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19, thị trường thương mại điện tử đang trở nên sôi động hơn và việc ứng dụng công nghệ số, xây dựng kênh phân phối mới đang trở thành một phương án hữu hiệu cho các tổ chức, cá nhân kinh doanh vượt qua khó khăn, làm thay đổi thói quen của người mua hàng.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích mà thương mại điện tử mang lại như giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường, giảm chi phí, tăng lợi nhuận, thanh toán nhanh thì vẫn còn không ít những hạn chế trong việc mua bán trên thị trường trực tuyến như vấn nạn hàng giả, hàng lậu, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên các sàn giao dịch thương mại điện tử và mạng xã hội… Các hành vi vi phạm trong thương mại điện tử diễn ra ngày càng phức tạp khiến người tiêu dùng lo ngại trong việc mua hàng và thanh toán trực tuyến.

Tiểu phẩm pháp luật dưới đây với tên gọi “Chỉ vì ham mỹ phẩm cung đình!” giúp bạn đọc có thêm những thông tin về vấn đề này.

I. Nhân vật:

- Bà Vân: Người mẹ

- Hùng: con trai

- Trang: con gái

- Anh Lâm: Luật sư.

II. Nội dung tiểu phẩm:

Vợ, chồng bà Vân sinh được hai người con: Hùng là con trai, Trang là con gái. Chồng bà mất mấy năm nay, các con đều làm việc ở thành phố nhưng bà vẫn thích sinh sống tại chốn quê nhà. Bà bảo tiếng là “quê” nhưng chạy xe có hơn nửa tiếng là ra đến “phố”,  hơn nữa, bây giờ “nông thôn mới”, đời sống người dân được nâng cao, “quê” với “phố” đâu còn nhiều khoảng cách. Bà đã về nghỉ hưu theo chế độ được vài ba tháng. Con cái giờ đều đã trưởng thành nên bà cũng rỗi rãi. Tháng trước, nghe một người giới thiệu, bà tham gia bán sản phẩm với tên gọi “Mỹ phẩm cung đình”…

Ngày Chủ nhật, Hùng được nghỉ làm, anh đang định dành thời gian chăm mấy chậu cây cảnh nhưng nhận được điện thoại của cô em gái nói về quê có việc gấp. Lo mẹ bị đau ốm nên anh thu xếp về ngay.

1. Ở nhà bà Vân

Vào nhà, thấy mẹ ngồi trầm ngâm trên ghế, xung quanh vẫn còn vương vãi thứ bột gì màu trắng, còn Trang - em gái anh- thì đang pha nước trong nhà, giọng bức xúc:

Trang (nóng nảy): Đấy, anh về mà xem. Em đã bảo đến tuổi nghỉ hưu rồi, mẹ cứ nghỉ ngơi đi cho khỏe, rỗi rãi thì mẹ đi tập thể dục cho thư thái. Nhưng mẹ vẫn mụ mị nghe theo lời dỗ ngon ngọt của người ta. Mẹ mua cả đống mỹ phẩm về. Sản phẩm gì nhỉ, cái tên nghe mỹ miều lắm… À, em nhớ ra rồi “Mỹ phẩm cung đình”… Làm gì có thật chứ. Mẹ giới thiệu hàng và bán cho mấy người hàng xóm mua cùng, giờ mặt họ nổi mụn, họ đến bắt đền rồi đòi lại tiền, ầm ĩ hết cả lên...

Bà Vân: Mẹ đang rối hết cả ruột đây này, hai đứa cứ bình tĩnh, không bán được hàng thì trả lại, người ta cho trả hàng mà con. Mẹ đang tính…

Trang: Mẹ cả tin quá đi, người ta nhận tiền của mẹ rồi, làm sao cho trả hàng lại được. Họ bán được cho mẹ, họ mừng quá ấy chứ. Mẹ có trả hàng chưa chắc đã nhận lại được tiền.

Hùng (ôn tồn): Trang cứ bình tĩnh đã. Việc cụ thể như thế nào, mẹ kể đầu kể đuôi cho con nghe xem nào. Con nghe chưa hiểu rõ câu chuyện.

Bà Vân: Mẹ xem trên Facebook, thấy người ta quảng cáo về “mỹ phẩm cung đình”. Mẹ mua dùng thử cũng thấy cũng tốt, da dẻ hồng hào hẳn lên. Có một cô của Công ty đó tư vấn cho mẹ, nếu mẹ nhận làm “đại lý” cho Công ty vừa có sẵn hàng dùng cho bản thân vừa được trích phần trăm “hoa hồng”. Nghe cũng hợp lý và giá cả phải chăng nên mẹ nhận lời với họ. Đấy, mẹ mua cả thùng để góc nhà kia kìa. Mẹ bán được cho người quen mấy hộp, xong giờ họ đến trả lại hàng, kêu chất lượng không đảm bảo…

Trang: Mỹ phẩm thì rất quan trọng đối với phụ nữ nhưng đó cũng là loại hàng hóa đặc biệt. Việc mua, bán phải có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng chứ mẹ không thể tin vào những lời quảng cáo có “cánh” ấy đã vội tin. Mẹ không cẩn thận là ôm cả đống hàng giả ấy mẹ ạ.

Bà Vân (vừa nói vừa chìa điện thoại ra): Con nói giả là giả thế nào? Hàng hóa còn nguyên tem, nhãn mác đàng hoàng... Người ta có cả bộ sản phẩm giới thiệu trên facebook đây này. Họ còn có clip ghi lại quá trình sản xuất cơ mà. Đây là cách mà các nghệ nhân vẫn làm đẹp cho công chúa, hoàng hậu ngày xưa. Họ giới thiệu là thành phần thảo dược hoàn toàn từ thiên nhiên, không có hóa chất… 

Ba mẹ con chụm đầu xem Clip trên máy điện thoại của bà Vân.

Hùng: Mẹ ạ, họ đưa lên facebook như thế nhưng cũng chưa chắc là họ đã làm thật. Có khi cắt ghép clip của công ty nào đó đưa lên thì sao hả mẹ? Những thông tin trên mạng thế này chẳng ai kiểm chứng được cả. Về kinh tế, mẹ có khó khăn gì đâu mà đi bán mỹ phẩm. Rồi mẹ toàn bán cho người quen, hàng xóm láng giềng, lợi lộc chưa thấy mà mất cả tình cảm mẹ ạ!

Bà Vân: Không phải là khó khăn… Mà là mẹ về hưu mấy tháng nay rồi, buồn chả có việc gì làm. Anh em các con ổn định công việc rồi mà mãi không chịu lập gia đình cho mẹ có cháu bế bồng. Thấy họ cần người bán hàng trên mạng, cắt phí “hoa hồng” cũng cao nên mẹ muốn làm thêm. Mẹ cũng tìm hiểu thông tin kỹ càng rồi. Đây là hàng công ty, trên sản phẩm có địa chỉ, số điện thoại đàng hoàng. Mẹ trực tiếp dùng sản phẩm cũng thấy tốt mà. Hơn nữa, hàng tháng, hàng quý, họ đều tổ chức họp mặt, trao tặng quà cho người bán hàng giỏi. Mẹ nghĩ họ làm ăn đàng hoàng nên mẹ mới tham gia…

Trang: Mẹ ơi, không phải đơn giản như mẹ nghĩ đâu.

Hùng: Họ làm thế cốt để mẹ tin thôi. Các cuộc gặp mặt, trao đổi, tặng quà như vậy có khi toàn người của họ đóng giả đấy.

Bà Vân: Hai đứa cứ làm như mẹ không biết gì ấy. Đây này, trang web bán hàng của họ có cả trăm, cả nghìn người lai[1] và ngàn bình luận. Bao nhiêu thông tin phản hồi là hàng bán chất lượng đây này.

Hai anh em nhìn nhau rồi quay ra nhìn mẹ lắc đầu.

Hùng: Nhiều “like” cũng không khó. Họ mua được mà mẹ. Cả những bình luận đó, họ cũng có thể tự lập để quảng cáo cho sản phẩm. Mẹ cả tin quá. Mẹ gọi hỏi xem họ có cho trả hàng không? Nếu không thì rõ là lừa đảo.

Bà Vân: Để xem thế nào hẵng. Mình chưa biết nguyên nhân cụ thể, các con đừng vội nói năng hồ đồ. Có khi mấy người hàng xóm bị mụn là do lý do khác, chứ hàng mẹ được tặng dùng thử ấy vẫn còn một ít đây này, mẹ thấy tốt mà.

Trang: Thế mẹ mang cái hộp “mỹ phẩm cung đình” của mẹ đang dùng ra đây để mẹ con mình cùng so sánh. Nếu giống nhau thì là đúng, còn không thì là giả mẹ ạ!

Ba mẹ con chụm đầu lại cùng kiểm tra các thông số trên hai loại sản phẩm thì thấy đúng là thành phần có nhiều điểm khác mặc dù nhìn bề ngoài rất giống nhau.

Trang: Mẹ tin con chưa ạ? Có thể là sản phẩm ban đầu họ gửi cho mẹ dùng thử để làm tin là sản phẩm có chất lượng. Còn khi mẹ mua số lượng lớn về bán, họ lấy cho mẹ loại hàng nhái.

Bà Vân: Họ đóng gói kín. Vì sợ mất niêm phong nên mẹ cũng không mở ra xem nhưng không nghĩ là hai loại sản phẩm khác nhau. Thế này thì chết thật. Mẹ phải gọi cho họ, hỏi cho ra nhẽ mới được.

Trang (thủng thẳng): Mẹ gọi mà họ cho mẹ trả lại mới lạ ấy.

Bà Vân: Con cứ để cho mẹ gọi hẵng…

Bà Vân gọi theo số bà vẫn liên lạc nhưng mãi không ai bắt máy. Đợt một lát sau, khi Trang lấy máy của mình gọi lại thì có người nghe. Cô bật loa ngoài để ba mẹ con cùng nghe và chuyển máy cho mẹ nói chuyện.

 Khi nghe bà Vân nói muốn trả lại hàng, người tiếp nhận điện thoại nói rằng, hàng chỉ được trả trong vòng một tuần, trường hợp bà mua cả tháng rồi, nay muốn trả thì họ không nhận lại nữa. Họ còn bảo nếu kết luận mỹ phẩm của họ “có vấn đề”, bà phải cung cấp bằng chứng rõ ràng, chứ ai biết ngoài dùng mỹ phẩm của họ, những người mua hàng kia còn sử dụng sản phẩm nào khác nữa. Bà còn bực mình hơn nữa bởi họ bảo thêm: Bà nếu muốn kiện thì cứ kiện; trường hợp bà cố ý tung tin đồn thất thiệt ảnh hưởng đến việc kinh doanh của họ, họ còn kiện lại bà…

Trang: Đấy, mẹ thấy con dự đoán không sai mà. Họ không cho trả lại hàng. Bây giờ, có khi họ đổ cho mình tráo hàng, cố tình gây scandal để làm hại họ nữa. Mẹ vừa bị mất tiền, lại vừa mang tiếng bán hàng không đảm bảo chất lượng cho hàng xóm, mấy người bức xúc nói ra, nói vào…

Hùng: Người mua bức xúc thế cơ à?

Trang: Thì khi dùng sản phẩm mẹ bán, mặt họ nổi mụn đỏ lựng lên. Họ đến nhà mình, trả mỹ phẩm và đòi lại tiền. Em phải trả tiền cho họ mới yên đấy.

Bà Vân: Sao con gọi điện thoại vẫn thấy họ nghe máy mà lúc đầu mẹ gọi không được?

Trang: Vâng, họ chặn số của mẹ chứ sao!  Điều đó càng chứng tỏ họ làm ăn không đàng hoàng, trung thực. Nói quanh co một hồi cuối cùng vẫn là không cho mẹ trả lại hàng. Chỗ hàng mẹ đã nhận kia, con hỏi thật, mẹ mua hết bao nhiêu tiền?

Bà Vân: Lúc đầu họ nói bán không được thì cho trả lại mà. Mẹ nghe vậy thì cũng tin là thật nên không hỏi kỹ thêm. Tin nhắn của họ, mẹ vẫn còn lưu lại đây. Họ còn bảo mua càng nhiều, tỷ lệ chiết khấu càng cao nên mẹ mới nhập về nhiều hàng như vậy. Ai mà ngờ được giờ lại bảo chỉ cho trả trong một tuần. Hơn hai chục triệu tiền hàng của mẹ đấy, thế này là mất cả rồi…

Trang (than thở): Đấy, cũng tại mẹ hay cả tin. Con đã bảo mẹ từ lúc ban đầu rồi nhưng mẹ không nghe.

Bà Vân: Mẹ cứ nghĩ là công ty lớn, làm ăn đàng hoàng trung thực, ai nghĩ họ lại làm như vậy đâu. Đã thế mẹ sẽ kiện họ.

Trang: Giờ mẹ kiện ai? Mẹ muốn kiện thì cũng phải có tên, tuổi, địa chỉ cụ thể chứ. Số điện thoại của mẹ mà họ còn chặn thì địa chỉ kia có khi địa chỉ “ma” thôi đó mẹ.

Hùng: Thôi, mẹ và em cứ bình tĩnh đã. Việc gì cũng có hướng giải quyết. Nhưng mình cũng phải tìm cách bảo đảm quyền lợi cho mẹ chứ. Hơn hai chục triệu đồng chứ có ít đâu. Để con tìm hiểu kỹ các quy định pháp luật xem thế nào. Có kiện cũng phải có căn cứ cụ thể mẹ ạ. Mẹ mang cả hai mẫu mỹ phẩm ra đây cho con để con nhờ người bạn bên Văn phòng Luật sư tư vấn.

2. Ở Văn phòng Luật sư

Sau khi trao đổi nội dung vụ việc với Luật sư Nguyễn Quang Lâm

Hùng: Vâng, sự tình là như vậy anh ạ! Họ lấy logo và nhãn hiệu của một thương hiệu khác rồi lừa mẹ tôi mua hàng. Giờ hàng không trả lại được. Tôi đã liên lạc với cửa hàng chính hãng, họ xác nhận không bán hàng cho mẹ tôi và cũng không biết trang facebook bán hàng kia. Theo như tìm hiểu tôi được biết, hành vi đó của họ có dấu hiệu vi phạm quy định hàng hóa giả mạo nhãn hiệu có phải không anh?

Luật sư Lâm: Đúng rồi đó anh ạ! Theo quy định tại khoản 1 và khỏa 2 Điều 129 Luật Sở hữu trí tuệ có quy định:

1. Các hành vi sau đây được thực hiện mà không được phép của chủ sở hữu nhãn hiệu thì bị coi là xâm phạm quyền đối với nhãn hiệu:

a) Sử dụng dấu hiệu trùng với nhãn hiệu được bảo hộ cho hàng hóa, dịch vụ trùng với hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục đăng ký kèm theo nhãn hiệu đó;

b) Sử dụng dấu hiệu trùng với nhãn hiệu được bảo hộ cho hàng hóa, dịch vụ tương tự hoặc liên quan tới hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục đăng ký kèm theo nhãn hiệu đó, nếu việc sử dụng có khả năng gây nhầm lẫn về nguồn gốc hàng hóa, dịch vụ;

c) Sử dụng dấu hiệu tương tự với nhãn hiệu được bảo hộ cho hàng hóa, dịch vụ trùng, tương tự hoặc liên quan tới hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục đăng ký kèm theo nhãn hiệu đó, nếu việc sử dụng có khả năng gây nhầm lẫn về nguồn gốc hàng hóa, dịch vụ;

d) Sử dụng dấu hiệu trùng hoặc tương tự với nhãn hiệu nổi tiếng hoặc dấu hiệu dưới dạng dịch nghĩa, phiên âm từ nhãn hiệu nổi tiếng cho hàng hóa, dịch vụ bất kỳ, kể cả hàng hóa, dịch vụ không trùng, không tương tự và không liên quan tới hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục hàng hóa, dịch vụ mang nhãn hiệu nổi tiếng, nếu việc sử dụng có khả năng gây nhầm lẫn về nguồn gốc hàng hóa hoặc gây ấn tượng sai lệch về mối quan hệ giữa người sử dụng dấu hiệu đó với chủ sở hữu nhãn hiệu nổi tiếng.

2. Mọi hành vi sử dụng chỉ dẫn thương mại trùng hoặc tương tự với tên thương mại của người khác đã được sử dụng trước cho cùng loại sản phẩm, dịch vụ hoặc cho sản phẩm, dịch vụ tương tự, gây nhầm lẫn về chủ thể kinh doanh, cơ sở kinh doanh, hoạt động kinh doanh dưới tên thương mại đó đều bị coi là xâm phạm quyền đối với tên thương mại.

Hùng: Vậy chúng tôi cần làm gì để kiện lại họ, nhờ anh tư vấn giúp cho.

Luật sư Lâm: Vụ việc này anh nên báo với cơ quan công an để xử lý cho triệt để anh Hùng ạ! Nhưng trước đó, anh cần thu thập đầy đủ chứng cứ chứng minh hành vi sai phạm của những người bán hàng kia vì chỉ dựa vào lời nói sẽ rất khó để công an xác minh vụ việc. Anh nên chụp ảnh, quay phim trang web, trang facebook mà mẹ anh đã mua hàng; rồi in các đoạn hội thoại nhắn tin giữa mẹ anh và trang web trao đổi về mua bán hàng hóa và cách thức thanh toán. Cần tập hợp lại các loại hóa đơn, giấy tờ liên quan đến việc mua bán hàng của mẹ anh...

Hùng: Và cả số mỹ phẩm kia cũng chính là chứng cứ phải không anh?

Luật sư Lâm: Đúng rồi anh ạ! Theo những thông tin anh trao đổi thì trang facebook bán hàng kia đang vi phạm quy định về thương mại điện tử. Đây là hành vi vi phạm về thông tin và giao dịch trên website thương mại điện tử hoặc ứng dụng di động. Nghị định số 98/2020/NĐ-CP ngày 26/8/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; theo đó, Điều 63 Nghị định này có quy định về hành vi giả mạo thông tin của thương nhân, tổ chức, cá nhân khác để tham gia hoạt động thương mại điện tử có thể bị xử lý vi phạm hành chính với mức tiền phạt từ 20 triệu đồng đến 30 triệu đồng.

Đối tượng vi phạm còn buộc phải áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả, như: Buộc cải chính thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn đối với hành vi vi phạm quy định; buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm...

Ngoài ra, theo thông tin anh cung cấp, số tiền mẹ anh bị lừa là hơn 20 triệu đồng. Nếu cơ quan chức năng xác định có đủ dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự thì người vi phạm còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự với tội danh lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Hùng: Nếu đúng là hành vi lừa đảo, họ sẽ bị xử phạt như thế nào thưa anh?

Luật sư Lâm: Theo khoản 1 Điều 174 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản thì người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 2 triệu đồng đến dưới 50 triệu đồng thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

Hùng: Cảm ơn anh đã tư vấn và giúp đỡ. Chúng tôi sẽ thu thập đầy đủ nhất các chứng cứ có liên quan như anh hướng dẫn để có thể trình báo công an xử lý triệt để vụ việc này. Đây cũng là một bài học bổ ích không chỉ cho riêng mẹ tôi, gia đình tôi mà còn là lời cảnh tỉnh cần thiết cho những ai có ý định kinh doanh qua môi trường điện tử.