“Quấy rối tình dục tại nơi làm việc là hành vi có tính chất tình dục của bất kỳ người nào đối với người khác tại nơi làm việc mà không được sự đồng ý của người đó. (Theo khoản 9 Điều 3 Bộ luật Lao động sửa đổi năm 2019)”. Hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc có thể xảy ra dưới dạng trao đổi như đề nghị, yêu cầu, gợi ý, đe dọa, ép buộc đổi quan hệ tình dục lấy bất kỳ lợi ích nào liên quan đến công việc; hoặc những hành vi có tính chất tình dục không nhằm mục đích trao đổi.
Hậu quả của hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc dẫn đến những tác động xấu về tâm lý, thậm chí gây lo lắng, căng thẳng và tổn thương sâu sắc về cả thể xác lẫn tinh thần cho người bị hại. Hậu quả là làm cho môi trường công sở trở nên thiếu sự an toàn, hiệu suất cũng như năng suất làm việc bị giảm sút. Chính vì vậy, các hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc cần được đấu tranh mạnh mẽ để ngăn chặn và loại bỏ, tạo điều kiện cho người lao động phát huy tối đa khả năng để cống hiến hết mình cho nơi mà họ đã lựa chọn gắn bó lao động. Quy định về quấy rối tình dục tại nơi làm việc là một trong những điểm mới nổi bật của Bộ luật Lao động năm 2019 và Nghị định 145/2020/NĐ-CP ngày 14/12/2020 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Bộ luật Lao động về điều kiện lao động và quan hệ lao động.
Để giải quyết vấn đề này phương pháp cốt lõi được ưu tiên hàng đầu là chủ động giáo dục, phòng ngừa; kết hợp với các chế tài xử phạt nghiêm khắc, mang tính răn đe nhằm mang lại và môi trường làm việc lành mạnh, hiệu quả, văn minh.
Tiểu phẩm dưới đây với tên gọi “Trò đùa nơi công sở” sẽ giúp người đọc, người nghe hiểu rõ hơn về điều đó.
I. Nhân vật:
- Anh Trung: Giám đốc công ty Toàn Cầu
Chị Lan: Trưởng phòng nhân sự - Chủ tịch công đoàn công ty Toàn Cầu
Chị Xuân: Nhân viên lễ tân công ty Toàn Cầu
Anh Nam: Phó Trưởng phòng kinh doanh công ty Toàn Cầu
II. Nội dung tiểu phẩm
Chị Xuân mới vào làm việc tại Công ty trách nhiệm hữu hạn Toàn Cầu được 2 tháng nay với nhiệm vụ là nhân viên lễ tân, đón tiếp khách tại sảnh của công ty. Được mọi người đánh giá là hoa khôi của công ty, chị Xuân dù trang điểm nhẹ nhàng cũng đủ làm nổi bật lên nét đẹp dịu dàng, quyến rũ của chị. Vì còn độc thân, hơn nữa lại chưa có người yêu nên từ khi vào làm việc tại đây, chị Xuân cũng chịu khá nhiều lời trêu đùa của cánh đàn ông trong công ty. Điều này làm chị Xuân khá khó chịu và cảm thấy rất bất an. Tuy môi trường làm việc và chế độ đãi ngộ tại công ty Toàn Cầu rất tốt nhưng đôi lúc chị Xuân cũng đã có suy nghĩ muốn tìm việc làm tại công ty khác để không phải chịu sự khó chịu này. Để tránh bị đồng nghiệp trêu chọc, chị Xuân cũng đã cố gắng chọn những trang phục kín đáo và giữ khoảng cách đối với các đồng nghiệp nam trong công ty. Tuy nhiên, do tính chất công việc lễ tân của mình nên chị Xuân thường mặc trang phục công sở, điều đó càng làm tôn thêm vóc dáng xinh đẹp của chị, khiến các nam nhân viên công ty không ngừng trêu trọc chị .
Trong số những người hay trêu đùa chị Xuân thì có Nam là Phó trưởng Phòng kinh doanh. Nam có ngoại hình tốt, chưa xây dựng gia đình và cũng chưa có người yêu, rất thích chị Xuân và thường tìm cách tiếp cận. Tính cách Nam phóng khoáng, hay bông đùa nhất là với những đồng nghiệp nữ. Để tránh có những điều tiếng không hay nên chị Xuân luôn từ chối mọi lời mời của Nam hết lần này đến lần khác. Càng bị từ chối, Nam lại càng cố gắng tiếp cận và có những lời nói đùa cợt với chị. Nhiều lúc, lời nói của Nam làm chị Xuân thấy khó chịu nhưng chị vẫn chưa tìm ra cách để chấm dứt tình trạng này.
Hôm nay, như mọi lần nhìn thấy Xuân đang ngồi ở quầy lễ tân, Nam lại tiến tới bắt chuyện.
Nam: Chào người đẹp, em chờ anh đã lâu chưa.
Xuân (hờ hững đáp): Chào anh.
Nam: Ấy ấy, sao hôm nay em lại lạnh lùng với anh thế. Thế em ăn sáng chưa, nếu chưa thì đi ăn với anh. Anh mời. Nhìn em càng ngày càng lạnh nhạt với anh, anh thấy đau lòng quá.
Xuân (với giọng lạnh nhạt): Cảm ơn anh. Em đã ăn rồi. Cũng đến giờ làm việc rồi anh trở về phòng làm việc đi.
Nam vẫn với giọng cợt nhả:
Nam: Công việc sao quan trọng bằng việc nói chuyện với em được. Hôm nay nhìn em xinh quá làm anh không muốn đi đâu cả.
Chị Xuân cứng rắn nói:
Xuân: Anh quá khen. Nếu anh không có việc gì thì em xin phép tiếp tục làm việc.
Nam được đà lại càng buông lời trêu chọc Xuân. Cố gắng với tay để nắm cổ tay của Xuân đặt lên ngực mình rồi nói:
Nam: Sao em lại hờ hững với anh như vậy. Anh cần em sưởi ấm trái tim của anh đây này.
Xuân cố gắng rút tay lại, đứng lên rồi lớn tiếng mắng:
Xuân: Anh làm cái gì đấy. Mong anh không đùa cợt như thế. Đây là chỗ làm việc không phải chỗ chơi đùa của anh.
Nam: Anh chỉ đùa tý thôi mà. Sao em nóng tính thế. Em giận thế là nhanh già đi đấy. Thôi anh đi làm việc đây, xong việc anh lại quay lại tìm em. Tạm biệt em yêu.
Xuân: (bực dọc) Ai là em yêu của anh.
Nam: Sau khi đi vẫn cố quay lại nói với “nhìn em hôm nay đẹp lắm, anh chỉ muốn ngắm em cả ngày thôi”.
Xuân nghe xong thở dài ngao ngán, vừa bực vừa tức những cùng đành thôi. Cô tự nhủ mình chỉ là nhân viên lễ tân mới vào làm việc ở công ty, còn Nam lại là ngôi sao sáng của Phòng kinh doanh, là người luôn được các lãnh đạo khen ngợi về thành tích làm việc. Tuy nhiên, Nam và Xuân không ngờ rằng, tất cả sự việc xảy ra sáng hôm nay và những ngày trước đây đã được chị Lan - Chủ tịch công đoàn nhìn thấy.
Tại phòng của giám đốc công ty, chị Lan đang kể lại những gì chị đã chứng kiến cho anh Trung - Giám đốc nghe. Sau khi nghe xong, anh Trung liền hỏi lại chị Lan:
Anh Trung (vừa cười vừa nói): Em thấy vụ việc này chúng ta nên xử lý như thế nào?
Chị Lan: Theo em nhận thấy, hành vi của Nam rõ ràng đã khiến em Xuân cảm thấy khó chịu và bực bội. Nếu chúng ta không xử lý việc này thỏa đáng có thể sẽ làm ảnh hưởng xấu tới môi trường làm việc của công ty chúng ta.
Anh Trung: (ngẫm nghĩ hồi lâu rồi hỏi lại): Chuyện này nghiêm trọng vậy sao. Anh nghĩ chỉ là hai đứa nó đều chưa lập gia đình nên đùa cợt là chuyện bình thường thôi. Ai chẳng có thời tuổi trẻ. Anh thấy Xuân cũng có ngoại hình bắt mắt, chắc thanh niên họ chỉ tán tỉnh chút thôi, không có việc gì đâu.
Chị Lan (quả quyết nói): Chuyện này không phải là chuyện nhỏ đâu. Đây hoàn toàn có thể coi là hành vi quấy rối tình dục nơi làm việc được anh ạ.
Anh Trung (ngạc nhiên cười nói): Quấy rối tình dục à! Em có nói quá lên không đấy.
Chị Lan (nghiêm túc đáp): Không thưa anh. Quấy rối tình dục hiện đang là vấn đề “nóng” và hiện hữu mỗi ngày tại nơi làm việc. Quấy rối tình dục ở nơi làm việc đã ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và nguồn kiếm sống ổn định của người lao động; đồng thời, gây thiệt hại về năng suất, lợi nhuận cho người sử dụng lao động vì nhân viên của họ phải bỏ việc; kể cả những nhân viên bị quấy rối dù gắng đi làm để duy trì thu nhập, tâm trạng họ cũng bất an không thể dành hết tâm trí cho công việc. Quy định về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc là một trong những điểm mới nổi bật của Bộ luật Lao động 2019 có hiệu lực từ ngày 01/01/2021, nhằm ngăn ngừa, hạn chế và phòng tránh tình trạng này.
Anh Trung: À ra vậy, thế pháp luật quy định về vấn đề này như thế nào hả đồng chí Chủ tịch Công đoàn?
Chị Lan: Báo cáo anh, em cũng mới được nghe Sở Tư pháp tập huấn về nội dung này ạ. Theo quy định tại Điều 84 Nghị định số 145/2020/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Bộ luật Lao động năm 2019 về điều kiện lao động và quan hệ lao động thì hành vi quấy rối tình dục có thể xảy ra dưới dạng trao đổi như đề nghị, yêu cầu, gợi ý, đe dọa, ép buộc đổi quan hệ tình dục lấy bất kỳ lợi ích nào liên quan đến công việc; hoặc những hành vi có tính chất tình dục không nhằm mục đích trao đổi, nhưng khiến môi trường làm việc trở nên khó chịu và bất an, gây tổn hại về thể chất, tinh thần, hiệu quả công việc và cuộc sống của người bị quấy rối.
Những hành vi này có thể được thực hiện dưới dạng hành động, cử chỉ, tiếp xúc, tác động vào cơ thể mang tính tình dục hoặc gợi ý tình dục; hoặc bằng lời nói gồm lời nói trực tiếp, qua điện thoại hoặc qua phương tiện điện tử có nội dung tình dục hoặc có ngụ ý tình dục; và cũng có thể dưới dạng phi lời nói gồm ngôn ngữ cơ thể; trưng bày, miêu tả tài liệu trực quan về tình dục hoặc liên quan đến hoạt động tình dục trực tiếp hoặc qua phương tiện điện tử.
Đối chiếu với quy định này thì với thái độ khó chịu bất an của cô Xuân trước hành vi trêu đùa của cậu Nam thì rõ ràng hành vi của cậu Nam hoàn toàn có thể coi là hành vi quấy rối tình dục đấy anh ạ. Em còn nghe thông tin là cô Xuân vì hay bị các đồng nghiệp nam trong công ty trêu đùa cũng đã từng có ý định thôi việc để tìm công việc khác đấy.
Anh Trung (gật gù): Nghe em nói thì đúng là cậu Nam cũng có hành vi hơi quá thì phải. Thế theo em, chúng ta sẽ có biện pháp như thế nào để chấm dứt tình trạng này?.
Chị Lan: Theo em thì chúng ta nên bổ sung quy định về phòng chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc vào trong nội quy lao động công ty anh ạ.
Hơn nữa, Điều 86 Nghị định số 145/2020/NĐ-CP cũng đã quy định rõ về trách nhiệm, nghĩa vụ phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc của người sử dụng lao động. Theo đó, người sử dụng lao động có nghĩa vụ như sau:
- Thực hiện và giám sát việc thực hiện các quy định của pháp luật về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc;
- Tổ chức tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật và quy định về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc cho người lao động.
- Khi xuất hiện khiếu nại, tố cáo về hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc, người sử dụng lao động phải kịp thời ngăn chặn, xử lý và có biện pháp bảo vệ bí mật, danh dự, uy tín, nhân phẩm, an toàn cho nạn nhân bị quấy rối tình dục, người khiếu nại, tố cáo và người bị khiếu nại, bị tố cáo.
Bên cạnh đó, pháp luật cũng quy định rất rõ về trách nhiệm của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở trong việc phòng chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc. Chính vì vậy, với vai trò là Chủ tịch Công đoàn cơ quan, em đề xuất với anh Công ty chúng ta cần tổ chức tuyên truyền ngay nội dung này để mọi người có hành vi cư xử đúng mực, chấp hành nghiêm quy định về phòng, chống quấy rồi tình dục tại nơi công sở anh ạ.
Anh Trung: Em có thể nói cụ thể hơn với vị trí, vai trò của anh là Giám đốc Công ty, trách nhiệm của anh cần làm gì?
Chị Lan: Thưa anh, theo quy định tại điểm d khoản 2 Điều 118 Bộ luật Lao động 2019 và điểm d khoản 2 Điều 69 Nghị định 145/2020/NĐ-CP thì phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc là một nội dung bắt buộc trong nội quy lao động của doanh nghiệp.
Người sử dụng lao động có trách nhiệm xây dựng quy định về phòng, chống quấy rối tình dục trong nội quy lao động hoặc bằng phụ lục ban hành kèm theo nội quy lao động, bao gồm các nội dung cơ bản sau:
a) Nghiêm cấm hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc;
b) Quy định chi tiết, cụ thể về các hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc phù hợp với tính chất, đặc điểm của công việc và nơi làm việc;
c) Trách nhiệm, thời hạn, trình tự, thủ tục xử lý nội bộ đối với hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc, bao gồm cả trách nhiệm, thời hạn, trình tự, thủ tục khiếu nại, tố cáo, giải quyết khiếu nại, tố cáo và các quy định có liên quan;
d) Hình thức xử lý kỷ luật lao động đối với người thực hiện hành vi quấy rối tình dục hoặc người tố cáo sai sự thật tương ứng với tính chất, mức độ của hành vi vi phạm;
đ) Bồi thường thiệt hại cho nạn nhân và các biện pháp khắc phục hậu quả.
Các quy định của người sử dụng lao động về khiếu nại, tố cáo về quấy rối tình dục và xử lý đối với hành vi quấy rối tình dục phải bảo đảm các nguyên tắc: nhanh chóng, kịp thời; bảo vệ bí mật, danh dự, uy tín, nhân phẩm, an toàn cho nạn nhân bị quấy rối tình dục, người khiếu nại, tố cáo và người bị khiếu nại, bị tố cáo.
Người sử dụng lao động có nghĩa vụ thực hiện và giám sát việc thực hiện các quy định của pháp luật về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc. Tổ chức tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật và quy định về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc cho người lao động. Khi xuất hiện khiếu nại, tố cáo về hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc, người sử dụng lao động phải kịp thời ngăn chặn, xử lý và có biện pháp bảo vệ bí mật, danh dự, uy tín, nhân phẩm, an toàn cho nạn nhân bị quấy rối tình dục, người khiếu nại, tố cáo và người bị khiếu nại, bị tố cáo.
Anh Trung: Nhiều việc phải làm em nhỉ. Đây cũng là nội dung anh rất quan tâm đấy. Giờ luật đã quy định cụ thể rồi thì công ty mình phải thực hiện cho tốt em ạ. Em giúp anh việc này nhé.
Chị Lan: Việc này là trách nhiệm của em mà anh. Đương nhiên em phải nắm vững các quy định rồi sếp ạ. Hơn nữa, tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở cần phải có trách nhiệm:
a) Tham gia xây dựng, thực hiện, giám sát việc thực hiện các quy định về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc;
b) Cung cấp thông tin, tư vấn và đại diện cho người lao động bị quấy rối tình dục, người lao động đang bị khiếu nại, bị tố cáo có hành vi quấy rối tình dục;
c) Tuyên truyền, phổ biến, tập huấn quy định về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc.
Khuyến khích người sử dụng lao động và tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở lựa chọn nội dung về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc để tiến hành thương lượng tập thể.
Quy định của pháp luật là thế, nhưng em sẽ nghiên cứu và xin ý kiến anh để tổ chức các hoạt động thiết thực hơn về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc như tổ chức tuyên truyền, phổ biến, tập huấn quy định về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc, đồng thời giúp người lao động tham gia các hoạt động khác nâng cao ý thức pháp luật, đạo đức và nhận thức về quấy rối tình dục tại nơi làm việc anh ạ.
Anh Trung: Nói vậy thì đúng là chúng ta phải nhanh chóng bổ sung nội dung này vào nội quy của công ty rồi. Em định đưa những nội dung gì về vấn đề này vào nội quy của công ty?.
Chị Lan: Theo quy định thì nội dung phòng chống quấy rối tình dụng cần bao gồm các nội dung cơ bản sau:
- Nghiêm cấm hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc;
- Quy định chi tiết, cụ thể về các hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc phù hợp với tính chất, đặc điểm của công việc và nơi làm việc;
- Trách nhiệm, thời hạn, trình tự, thủ tục xử lý nội bộ đối với hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc, bao gồm cả trách nhiệm, thời hạn, trình tự, thủ tục khiếu nại, tố cáo, giải quyết khiếu nại, tố cáo và các quy định có liên quan;
- Hình thức xử lý kỷ luật lao động đối với người thực hiện hành vi quấy rối tình dục hoặc người tố cáo sai sự thật tương ứng với tính chất, mức độ của hành vi vi phạm;
- Bồi thường thiệt hại cho nạn nhân và các biện pháp khắc phục hậu quả.
Anh Trung (gật gù nói): Anh đồng ý. Vậy em triển khai công việc đi. Cố gắng làm sớm để anh công bố với toàn thể nhân viên trong công ty cho kịp thời. Còn về phần cậu Nam, anh cũng sẽ gọi riêng cậu ấy nhắc nhở để tránh cho cậu ta khó xử. Nam là thanh niên có tư cách, đạo đức tốt, anh tin là tình trạng này sẽ nhanh chóng chấm dứt thôi. Còn nếu cậu Nam có tình cảm thực sự với cô Xuân thì anh nghĩ cậu ấy sẽ phải có cách tiếp cận khác để tránh ảnh hưởng đến công việc của tất cả mọi người.
Chị Lan (vui vẻ nói): Vâng em sẽ cho triển khai ngay việc này anh ạ.
Kể từ khi nội quy lao động của công ty được bổ sung các nội dung phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc, chị Xuân đã không còn phải chịu đựng những lời quấy rối và hành vi trêu đùa của các đồng nghiệp nam trong công ty. Nam sau khi được anh Trung nhắc nhở cũng đã nhận thấy hành vi khiếm nhã của mình làm ảnh hưởng đến tâm lý và công việc của chị Xuân nên cũng đã đến xin lỗi chị. Chị Xuân đã dần cảm thấy không khí làm việc trở nên thoải mái hơn trước và yên tâm cống hiến cho công ty.