Vừa qua, Ban Kinh tế Trung ương phối hợp với Ban Cán sự Đảng Tòa án nhân dân tối cao (TANDTC) tổ chức Hội thảo “Thực trạng vi phạm pháp luật về đất đai và kiến nghị sửa đổi chính sách, pháp luật về đất đai”. Hội thảo do đồng chí Chánh án TANDTC Nguyễn Hoà Bình và đồng chí Trần Tuấn Anh - Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương đồng chủ trì.
Còn nhiều vi phạm trong quản lý đất đai
Tại Hội thảo, các báo cáo tham luận đã chỉ ra những hạn chế và bất cập của chính sách, pháp luật về đất đai. Theo đó, đất đai là vấn đề phức tạp, có liên quan chặt chẽ đến đời sống của người dân và có ảnh hướng đến an ninh, trật tự và an toàn xã hội. Trong giai đoạn từ năm 2013 đến nay, đơn thư khiếu nại, tố cáo có liên quan đến đất đai vẫn chiếm tỉ lệ cao trong tổng số các đơn thư khiếu nại, tố cáo (trên 60%). Các vụ án hành chính liên quan đến đất đai có xu hướng tăng liên tục từ mức chiếm 64,2% tổng số các vụ án về hành chính năm 2015 lên trên 80% năm 2020. Cũng trong khoảng thời gian này, số lượng thụ lý, giải quyết các vụ án dân sự, kinh doanh thương mại liên quan đến đất đai chiếm 75% tổng số các vụ án TANDTC thụ lý, giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm (trong đó, số vụ đã giải quyết chiếm 83,49%). Các vụ án hình sự liên quan đến đất đai diễn ra rất đa dạng, động cơ, mục đích phạm tội phức tạp. Có những vụ án đặc biệt nghiêm trọng, liên quan đến nhiều tổ chức, cá nhân, gây thiệt hại lớn về tài sản, làm ảnh hưởng đến uy tín và niềm tin của Nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.
Tình trạng vi phạm pháp luật trong quản lý đất đai xảy ra phổ biến trong các hoạt động chủ yếu như: Giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất (không đúng mục đích, không qua đấu giá quyền sử dụng đất, không theo quy hoạch đã được phê duyệt…); Thu hồi, giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư (không bảo đảm quyền lợi của Nhà nước, người sử dụng đất có đất bị thu hồi, nhà đầu tư; chậm chễ trong trả tiền đền bù…); Quản lý đất đai trước và sau khi cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước (vi phạm trong việc xác định giá trị đất đai trước khi cổ phần hoá; chuyển mục đích sử dụng đất sau khi cổ phần hoá…); Cấp, thu hồi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (không đúng trình tự thủ tục, không đúng thẩm quyền…; Quản lý quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất (không tương thích với các quy hoạch khác; thường xuyên bị điều chỉnh…).
Các tham luận, ý kiến tại hội thảo cũng chỉ ra các nguyên nhân của tình trạng vi phạm pháp luật trong quản lý đất đai mà một trong những nguyên nhân chính là do còn có những hạn chế, bất cập trong chính sách, pháp luật về đất đai cũng như sự chồng chéo, chưa thống nhất trong một số quy định giữa Luật Đất đai 2013 với một số luật khác như: Bộ luật Dân sự, Luật Đầu tư, Luật Xây dựng, Luật Nhà ở…
Hoàn thiện hệ thống pháp luật về quản lý đất đai
Phát biểu kết luận và bế mạc Hội thảo, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh: Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến việc hoàn thiện chính sách pháp luật về đất đai. Mặc dù việc thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW và Luật Đất đai có tác dụng tích cực, góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm an ninh quốc phòng của đất nước nhưng quá trình triển khai thực hiện cũng bộc lộ những điểm bất cập, hạn chế trên các mặt về thẩm quyền, hệ thống pháp luật…
Đối với việc xây dựng, sửa đổi bổ sung Luật Đất đai năm 2013, Chánh án TANDTC chỉ rõ những nhiệm vụ trọng tâm nêu sau:
Một là, tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, chủ đạo là Luật Đất đai và hệ thống pháp luật liên quan theo hướng đơn giản, tiện ích, rõ ràng, dễ hiểu, dễ thực thi; đồng bộ, thống nhất với Hiến pháp, với các đạo luật, khắc phục xung đột, chồng chéo; bổ sung những khoảng trống chưa được điều chỉnh. Luật Đất đai phải tạo ra hành lang pháp lý ngăn chặn những vi phạm, đặc biệt là các tội phạm liên quan đến tham nhũng, đấu giá và đấu thầu. Đặc biệt, phải bảo đảm quyền, lợi ích người dân theo nguyên tắc thị trường.
Hai là, tổ chức thực hiện các luật hiện hành, đặc biệt là thực thi Luật Đất đai phải bảo đảm đầy đủ, nghiêm chỉnh, tránh dự án đã giao trở thành dự án “treo”, làm lãng phí nguồn lực; tăng cường thanh tra, kiểm soát xử lý nghiêm các vi phạm, tội phạm.
Ba là, nghiên cứu, tổ chức lại các cơ quan thực thi pháp luật về đất đai một cách chuyên nghiệp hơn, đồng bộ hơn, trong đó có tòa án về đất đai, cơ quan thanh tra về đất đai.
Bốn là, tăng cường công khai, minh bạch trong quản lý, sử dụng đất đai: Về đăng ký tài sản, cơ sở dữ liệu quốc gia, kiểm soát tài sản...
Việc tổ chức Hội thảo “Thực trạng vi phạm pháp luật về đất đai và kiến nghị sửa đổi chính sách, pháp luật về đất đai” có ý nghĩa quan trọng trọng việc đánh giá toàn diện tình hình vi phạm pháp luật và xử lý vi phạm từ hoạt động tư pháp, trên cơ sở đó kiến nghị với Trung ương những nội dung liên quan đến hoạt động tư pháp trong lĩnh vực đất đai, phục vụ việc tổng kết thực hiện Nghị quyết 19-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, định hướng cho việc sửa đổi chính sách, pháp luật đất đai giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Thảo Nguyên