Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án được Quốc hội thông qua ngày 16/6/2020, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2021. Để Luật phát huy tối đa ý nghĩa, tạo ra cơ chế giải quyết hiệu quả cần đến sự nỗ lực và trách nhiệm cao của mọi chủ thể có liên quan.

Những kết quả đáng ghi nhận từ hoạt động hòa giải

Hoà giải được hiểu là một phương thức giải quyết  tranh chấp trong lĩnh vực dân sự, thương mại, theo đó, các bên tranh chấp tự nguyện tham gia, thỏa thuận các biện pháp giải quyết với sự hỗ trợ của bên thứ ba trung lập. Nếu như hòa giải trong tố tụng là một thủ tục có tính chất bắt buộc do Tòa án nhân dân có thẩm quyền thực hiện thì hòa giải ngoài tố tụng là một phương thức giải quyết tranh chấp độc lập với quá trình tố tụng.

Trên cơ sở các quy định của pháp luật, thời gian qua, hoạt động hoà giải, đối thoại trong tố tụng và ngoài tố tụng đã thu được kết quả đáng khích lệ. Theo thống kê của Toà án nhân dân tối cao, hoà giải trong tố tụng đạt trung bình hàng năm khoảng 50,6% tổng số các vụ việc; hoà giải, đối thoại ngoài tố tụng đạt khoảng 80,06%. Kết quả này có ý nghĩa quan trọng trong việc giải quyết các xung đột trong Nhân dân, chấm dứt quá trình tố tụng, tiết kiệm được thời gian, chi phí, góp phần bảo đảm an ninh trật tự ở cơ sở.

Đặc biệt, từ năm 2018, hoạt động triển khai thí điểm về đổi mới, tăng cường hoà giải, đối thoại trong giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính được thực hiện tại 16 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, trong đó có thành phố Hải Phòng, đã thu được những kết quả nhất định. Các Trung tâm Hoà giải, đối thoại tại Toà án của 16 tỉnh, thành phố đã hoà giải thành, đối thoại thành đạt tỉ lệ trung bình 78,08%. Đối với những vụ việc hoà giải, đối thoại không thành, qua quá trình giải quyết tại Trung tâm, các Hoà giải viên đã giải thích các quy định của pháp luật, từ đó giúp người dân có nhận thức đúng đắn hơn về vụ việc tranh chấp, khiếu kiện, tạo điều kiện thuận lợi cho việc giải quyết sau này của Toà án.

Kết quả thí điểm nêu trên đã được cấp uỷ, chính quyền và Nhân dân đánh giá là mô hình mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, giải quyết hiệu quả những mâu thuẫn, tranh chấp phát sinh trong đời sống xã hội, phù hợp với xu hướng giải quyết tranh chấp thông qua các biện pháp thay thế xét xử. Có thể nói, kết quả thí điểm đã khẳng định những giá trị mà phương thức giải quyết tranh chấp này mang lại.

Bảo đảm các điều kiện hoạt động

Theo Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, hoạt động “hòa giải”, “đối thoại” được tiến hành bởi đội ngũ Hòa giải viên có đủ năng lực, kinh nghiệm do Tòa án tuyển chọn, bổ nhiệm và chỉ định để hỗ trợ các bên tự thỏa thuận, thống nhất việc giải quyết tranh chấp, khiếu kiện. Hòa giải, đối thoại theo Luật Hoà giải, đối thoại tại Toà án được tách biệt với quy trình tố tụng để phát huy tính linh hoạt, mềm dẻo và nhanh gọn về thủ tục.

Việc thực hiện Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án phát huy được truyền thống nhân nghĩa, đoàn kết của người Việt Nam với mục tiêu quan trọng nhất là tạo điều kiện tối đa cho các bên thực hiện quyền tự quyết trong giải quyết tranh chấp, khiếu kiện. Do đó, để Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án phát huy ý nghĩa, cần thu hút nguồn nhân lực có chất lượng, kinh nghiệm trong xã hội như Thẩm phán, Kiểm sát viên, những người giữ chức danh tư pháp khác đã nghỉ hưu hoặc các Luật sư, chuyên gia, nhà chuyên môn khác… tham gia công tác hoà giải, đối thoại. Đây là những người có trình độ, năng lực, kinh nghiệm, kỹ năng, phẩm chất đạo đức đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ của hoạt động hoà giải, đối thoại tại Toà án.

Một nội dung khác cần quan tâm là công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn, trao đổi nghiệp vụ, kỹ năng hoà giải, đối thoại cần tiếp tục được chú trọng như xây dựng giáo trình riêng về hoà giải, đối thoại tại Toà án để sử dụng trong hoạt động đào tạo luật và đào tạo các chức danh tư pháp tại các cơ sở đào tạo. Ngoài ra, phải đầu tư cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ thông tin cho hoạt động hoà giải, đối thoại, như: bố trí phòng làm việc, trang thiết bị, phương tiện làm việc cần thiết phù hợp với yêu cầu của công tác hoà giải, đối thoại tại Toà án; trang bị và sử dụng thiết bị kết nối trực tuyến để phục vụ cho hoạt động hoà giải, đối thoại…

 Đức Thành