Thưa cùng Quý vị!

Trong cuộc đời, mỗi con người có thể có những bồng bột, sai lầm, vấp váp và đôi khi, họ phải “trả giá” sai lầm bằng chính cuộc sống tự do của họ. Nhưng điều quan trọng là sau những vấp váp, con người dám đứng lên, sửa chữa những sai lầm để trở thành người có ích cho xã hội.

Tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp được Tòa án áp dụng đối với người đang chấp hành án phạt tù khi có đủ các điều kiện theo quy định của Bộ luật Hình sự mà xét thấy không cần buộc họ phải tiếp tục chấp hành án phạt tù tại cơ sở giam giữ.

Quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện là chế định mới được quy định tại Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng Hình sự và các văn bản hướng dẫn có liên quan, thể hiện chính sách nhân đạo của Đảng và nhà nước ta đối với người phạm tội hiện đang chấp hành án. Đồng thời, khuyến khích họ tích cực học tập, cải tạo, chấp hành nội dung bản án, quyết định của Tòa án để sớm được trở về với gia đình, cộng đồng trở thành công dân có ích cho xã hội. Qua Tiểu phẩm pháp luật dưới đây với tên gọi “Ngày Quốc khánh đáng nhớ”sẽ giúp Quý vị hiểu rõ hơn về điều đó.

I. Nhân vật:

- Bà Dung

- Toàn: Cháu bà Dung

- Bác Hảo: Trưởng thôn

- Chú Cương: Trưởng Công an xã.

II. Nội dung tiểu phẩm:

Sắp đến Tết Độc lập, phố phường rực rỡ cờ hoa. Tinh thần Quốc khánh dường như đã len lỏi đến từng đường làng, ngõ xóm. Hôm kia, bác Trưởng thôn đã đi một vòng để nhắc nhở các gia đình treo cờ Tổ quốc.

Cuối con ngõ ấy là một ngôi nhà nhỏ đã nhuốm màu thời gian nhưng vô cùng sạch sẽ. Đó chính là nhà của bà Dung. Năm nay bà đã gần 80 tuổi.

Bà ngồi nhìn lũ trẻ chơi đùa trước ngõ với ánh mắt đầy ắp trìu mến. Rồi như nhớ ra điều gì, bà nén lại, dấu tiếng thở dài. Bà nhớ cháu bà, thằng cu Toàn năm nay đã ngoài 20 tuổi. Hồi còn bé nó cũng hoạt bát, nhanh nhẹn, nó cũng hay nô đùa trước ngõ như vậy. Bà thương cháu mồ côi cha, mẹ từ nhỏ mà do những nông nổi tuổi trẻ nên vướng vòng lao lý. Cũng đã hơn nửa năm rồi bà chưa lên thăm cháu được vì sức bà ngày một yếu, đôi chân ngày càng mỏi. Bà nhẩm tính thời gian, nếu nó đi làm như trước đây, dịp Lễ Quốc khánh được nghỉ thế nào nó cũng về thăm bà. Nhưng mọi chuyện xảy ra bất ngờ đã làm đảo lộn cuộc sống bình yên của cả hai bà cháu. Bà chợt nhìn xa xăm, mông lung, mong mỏi…

Bỗng tiếng reo hò của lũ trẻ im bặt. Tụi nhỏ xô đẩy nhau cười khúc khích rồi bỏ chạy. Cái Bống nhanh nhảu, chạy qua nhà bà gọi với vào: “Bà ơi, có chú nào lạ lắm! Chú ấy đang đi vào nhà bà đấy ạ!”.

Bà vừa nghĩ “Ai đến nhà mình nhỉ?” vừa đi ra cửa. Thấy bóng dáng quen thuộc vô cùng, bà nheo mắt nhìn lại thật kỹ. Phía cổng, chàng thanh niên da ngăm đen, khuôn mặt rắn rỏi cũng nhìn bà rưng rưng xúc động.

 Bà Dung (giọng run rẩy): Có phải cháu không? Toàn ơi, có phải cháu không đó?.

Toàn: Vâng, bà ơi! Cháu Toàn đây. Cháu đã về với bà đây! (Chàng trai đáp).

Hai bà cháu ôm chầm lấy nhau, nghẹn ngào. Chợt nhớ ra điều gì, bà hỏi, giọng đầy lo lắng:

Bà Dung: Nhưng hôm nay sao cháu lại được về? Cháu còn chưa mãn hạn tù cơ mà,…không phải là cháu… cháu… trốn về với bà đấy chứ ?

Toàn: Bà ơi, đúng là cháu chưa mãn hạn tù, nhưng vì trong thời gian qua, cháu có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt; chấp hành tốt Nội quy trại giam; tích cực học tập, lao động cải tạo và có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật về thi hành án hình sự nên Nhà nước cho hưởng chính sách khoan hồng, cháu được tha tù trước thời hạn. Đây, bà  xem cháu có “Giấy chứng nhận được tha tù trước thời hạn” do Công an cấp đây. Bà cứ yên tâm ạ!

Tay bà run run cầm tờ giấy, đôi mắt không còn tinh tường đã nhòe nước mắt. Bà vừa khóc vừa nói: “Ôi may quá, vậy thì tốt quá rồi”!

Bà còn nhớ, mấy năm trước đây, cháu bà nghe chúng bạn lôi kéo tham gia một vụ đánh nhau, bị Tòa án tuyên phạt 5 năm tù về tội “Cố ý gây thương tích”. Bà cứ nhẩm tính từng ngày một mong cháu được tự do. Tính ra đến nay còn gần 2 năm nữa mới hết hạn, thế mà hôm nay nó đã về với bà thế này, lại đúng vào dịp Tết Độc lập, thật là mừng quá.

Toàn (giọng đầy hối lỗi và quyết tâm): Bà ơi! Thời gian qua, cháu đã hiểu ra nhiều điều. Cháu đã làm bà khổ nhiều rồi. Từ nay về sau, cháu sẽ hiếu thuận với bà, sẽ vâng lời bà, chăm chỉ làm ăn, không chơi bời lêu lổng nữa!

Bà Dung: À, bà thấy trong giấy này có ghi “Thời gian thử thách là 1 năm 06 tháng”, thế nghĩa là sao hả cháu?

Toàn: Thời gian cháu phải chấp hành án phạt tù là 5 năm, nhưng trước đó do cải tạo tốt nên cháu đã được giảm một phần thời hạn chấp hành án phạt tù rồi. Vì vậy, thời gian thử thách bằng thời gian còn lại của hình phạt tù bà ạ!

Hai bà cháu đang nói chuyện mừng mừng, tủi tủi thì bỗng nghe tiếng bác Hảo - Trưởng thôn ngoài ngõ.

Bác Hảo (gọi từ ngõ): Bà Dung ơi, bà xem ai đến thăm nhà bà này!

Hai bà cháu dắt díu nhau ra cửa, thấy bác Hảo đi cùng với một đồng chí mặc cảnh phục, Toàn cúi đầu chào. Theo phản xạ của người bà bảo vệ cho cháu, bà đẩy cháu ra đằng sau, giọng đầy lo lắng:

Bà Dung: Bác Hảo ạ, mời bác vào nhà. Mà bác sang chơi hay có việc gì vậy? Đồng chí công an đi cùng bác là ai vậy?

Bác Hảo (vẫn cười nói): Cháu Toàn đã về rồi à, thật là nhanh quá! Bà đừng hiểu lầm. Đây là đồng chí Cương- là Trưởng công an xã mình đó. Đồng chí ấy hôm nay qua thăm hai bà cháu và để nói chuyện với gia đình về việc của cháu Toàn.

(Nhận thấy sự chân thành trong lời nói của bác Hảo, giọng bà dịu lại): Dạ vâng, mời bác, mời chú vào nhà tôi uống nước ạ!

Chú Cương (mở lời): Thưa bà, Ủy ban nhân dân xã ta đã nhận được hồ sơ tha tù trước thời hạn của cháu Toàn do Công an huyện gửi về. Trong thời gian chấp hành hình phạt tù, cháu Toàn có rất nhiều tiến bộ, vì vậy đã được xem xét và quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện. Trong thời gian thử thách, Ủy ban nhân dân xã, mà trực tiếp là Công an xã sẽ quản lý cháu Toàn đấy ạ!

Bà Dung: Vâng, tôi cảm ơn Đảng, cảm ơn chính quyền đã tạo điều kiện cho cháu Toàn sớm được trở về hòa nhập với cuộc sống. Chú thấy đấy, nhà tôi neo người chỉ có một bà, một cháu. Tôi thì già yếu rồi… Thôi, trăm sự nhờ các chú, các bác chỉ bảo cho em nên người ạ!

Chú Cương: Vâng, bà yên tâm ạ! Đây cũng là trách nhiệm của chúng cháu mà!

(Quay sang Toàn, anh nói): Cháu có biết, sau khi được tha tù trước thời hạn, cháu cần làm những việc gì không?

Toàn: Dạ thưa chú, các cán bộ cũng đã dặn dò cháu, đó là trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày được tha tù trước thời hạn có điều kiện, cháu phải trình diện Ủy ban nhân dân cấp xã để cam kết chấp hành nghĩa vụ, trừ trường hợp vì lý do bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan.

Chú Cương: Đúng vậy, đó là nghĩa vụ được quy định tại khoản 2 Điều 59 Luật Thi hành án hình sự năm 2019. Vì thế, cháu nên sớm thu xếp đến Ủy ban nhân dân xã trình diện và ký cam kết nhé!

Toàn: Dạ, vâng thưa chú!

Chú Cương: Ngoài ra, chú cũng nhắc nhở để cháu nắm rõ hơn về nghĩa vụ của mình, (rồi quay sang bà Dung) và tiện thể cháu cũng trao đổi để bà nắm được và phối hợp cùng chính quyền địa phương trong thời gian thử thách của cháu Toàn, để động viên cháu chấp hành cho tốt. Trong thời gian thử thách, cháu Toàn có các nghĩa vụ theo quy định tại Điều 62 Luật Thi hành án hình sự năm 2019, cụ thể như sau: Thực hiện nghiêm chỉnh cam kết trong việc tuân thủ pháp luật, nghĩa vụ công dân, nội quy, quy chế của nơi cư trú, nơi làm việc, học tập; Trình diện và cam kết theo quy định; Chịu sự quản lý của Ủy ban nhân dân cấp xã được giao quản lý; Khi vắng mặt tại nơi cư trú phải có đơn xin phép và được sự đồng ý của Ủy ban nhân dân cấp xã, phải làm tạm trú, tạm vắng đầy đủ; Phải có mặt theo yêu cầu của Ủy ban nhân dân cấp xã được giao quản lý; Hằng tháng phải báo cáo bằng văn bản với Ủy ban nhân dân cấp xã được giao quản lý về tình hình chấp hành nghĩa vụ của mình. Trường hợp vắng mặt có lý do chính đáng và được sự đồng ý thì khi hết thời hạn vắng mặt, người được tha tù trước thời hạn có điều kiện phải báo cáo về tình hình chấp hành nghĩa vụ của mình…

Bà Dung: Vâng, vâng, cảm ơn chú! Chú yên tâm, tôi nhất định sẽ nhắc nhở và bảo ban em nó.

Toàn (lễ phép): Vâng ạ! Cháu cảm ơn chú, cháu xin hứa sẽ chấp hành đầy đủ ạ!

Bác Hảo: Phải thế chứ, nếu chấp hành tốt, cháu sẽ được xem xét rút ngắn thời gian thử thách đó! (Quay sang đồng chí Công an, bác hỏi lại): Tôi nói vậy có đúng không chú Cương nhỉ?

Chú Cương: Đúng đó ạ! Nhà nước ta luôn có chính sách khoan hồng với những người đã lầm lỡ nhưng có ý thức ăn năn hối cải và thực tế có những cố gắng để khắc phục những lỗi lầm của mình. Điều 64 Luật Thi hành án hình sự năm 2019 quy định: Trong thời gian thử thách, người được tha tù trước thời hạn có điều kiện được đề nghị rút ngắn thời gian thử thách khi đã chấp hành được một phần hai thời gian và có nhiều tiến bộ trong thời gian đó. Vậy nên, hãy thực sự cố gắng cháu nhé!

Toàn: Dạ vâng ạ! Cháu sẽ cố gắng ạ!

Bà Dung (rụt rè): Chú ơi, vậy cho tôi hỏi… Trong thời gian thử thách của cháu, thì Ủy ban nhân dân xã sẽ quản lý cháu như thế nào chú nhỉ?

Chú Cương: Bà ơi, khoản 1 Điều 61 Luật Thi hành án hình sự 2019 đã quy định rất cụ thể về trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp xã được giao quản lý người được tha tù trước thời hạn với những nội dung chính sau đây: Tiếp nhận hồ sơ, tổ chức quản lý người được tha tù trước thời hạn có điều kiện; bàn giao hồ sơ cho cơ quan thi hành án hình sự có thẩm quyền;  Yêu cầu người được tha tù trước thời hạn có điều kiện thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của mình; có biện pháp giáo dục, phòng ngừa khi người đó có dấu hiệu vi phạm pháp luật; Biểu dương người được tha tù trước thời hạn có điều kiện có nhiều tiến bộ hoặc lập công; Giải quyết cho người được tha tù trước thời hạn có điều kiện được vắng mặt ở nơi cư trú theo quy định của pháp luật; Phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội, gia đình và cơ quan, tổ chức nơi người được tha tù trước thời hạn có điều kiện làm việc, học tập trong việc quản lý người đó; Lập hồ sơ, có văn bản đề nghị cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện báo cáo cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh đề nghị Tòa án cùng cấp xem xét, quyết định rút ngắn thời gian thử thách; Báo cáo cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện tiến hành trình tự, thủ tục đề nghị Tòa án có thẩm quyền hủy quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện và buộc người được tha tù trước thời hạn có điều kiện phải chấp hành phần hình phạt tù còn lại chưa chấp hành trong trường hợp người đó vi phạm quy định của pháp luật; Báo cáo cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện khi người được tha tù trước thời hạn có điều kiện bỏ trốn; Nhận xét bằng văn bản quá trình chấp hành nghĩa vụ trong thời gian thử thách của người được tha tù trước thời hạn có điều kiện; Báo cáo cơ quan thi hành án hình sự có thẩm quyền về kết quả quản lý người được tha tù trước thời hạn có điều kiện trong thời gian thử thách.

Chú Cương (nhìn đồng hồ): Mà thôi, mải nói chuyện, cũng đã muộn rồi, cháu  xin phép về cơ quan đây. Hẹn gặp hai bà cháu sau nhé!

Bà Dung: Vâng, thế bác với chú lại nhà!

Toàn: Cháu chào bác! Cháu chào chú! 

Bà Dung quay sang cháu, nhìn âu yếm rồi nói: Cháu đi tắm rửa rồi nghỉ ngơi đi nhé! Để bà thịt con gà mừng ngày Tết Độc lập, mừng cháu về với bà rồi chiều còn đến Ủy ban nhân dân xã nữa.

Hai bà cháu lại cùng nhóm bếp thổi cơm, ấm cúng như những ngày còn thơ bé, nụ cười hạnh phúc lại quay về với ngôi nhà nhỏ đơn sơ.

Chiều hôm ấy, Toàn lấy lá cờ Tổ quốc ra treo trước ngõ, lá cờ tung bay như reo vui. Ngày Quốc khánh năm nay, nhà bà lại rộn rã tiếng cười.

Phạm Liên